خواص دارويي قارچ شاه صدف

خاك پوششي قارچ دكمه اي يكي از اساسي ترين و مهم ترين، اجزاي مورد نياز براي پرورش قارچ دكمه اي است؛ زيرا اسپان قارچ، پس از رشد در ميسيليوم، ادامه رشد خود را در خاك انجام مي دهد و خاك علاوه بر اينكه تكيه گاه قارچ براي ادامه رشد است، نقش تامين كننده موادغذايي براي قارچ را نيز دارد. در اين مقاله به مزاياي خاك پوششي قارچ دكمه اي و اهميت آن براي قارچ مي پردازيم.

تعريف خاك پوششي قارچ دكمه اي

بستر غذايي قارچ دكمه اي از دو لايه عمودي تشكيل شده اسـت، لايه اول كمپوست و لايـه دوم و فوقاني خـاك پوششـي مي باشد خاك پوششي يكي از مهم ترين فرآيندهاي پرورش قارچ يعني تكميل فاز زايشي مي باشد زيرا رشد زايشي و ميوه دهي قارچ دكمه اي در خاك پوششي انجام مي شود. يكي از شرايط لازم جهت شكل گيري اندام باردهي قارچ، وجود نوعي باكتري خاص است به نام (Pseudonionas) سودوموناس در خاك پوششي قارچ دكمه اي است.

اهميت خاك پوششي قارچ دكمه اي

وقتي پرورش دهندگان قارچ از مشكلاتشان سخن مي گويند موضوعات مورد بحث معمولاً كمپوست، بذر يا دماي محيط است. براي مثال قارچ ها به خوبي رشد نمي كنند يا در برداشت دوم قارچ ها بسيار كوچك شده و يا علائمي از تغيير رنگ در آنها ديده مي شود. در بيشتر موارد به بذر و كمپوست توجه بيشتري شده و از خاك پوششي غفلت مي شود. از آنجا كه خاك پوششي در بالا بردن توليد در واحد سطح و كيفيت نقش مهمي دارد، غفلت از آن هدر دادن فرصت است. در بسياري از موارد اگر خاك پوششي به خوبي انتخاب شود، كمپوست بسيار حاصلخيزتر مي شود. نوع خاك پوششي نيز در اندازه قارچ ها تاثير گذار است و تاثير عمده اي در رشد و قيمت تمام شده دارد. كيفيت و تركيب مناسب و درست خاك پوششي در سلامت و كيفيت قارچ و همچنين اقتصاد و تجارت پرورش قارچ بسيار مهم و حياتي است.

همه از عملكرد كمپوست، تهيه رطوبت و مواد مغذي براي قارچ ها و تقويت آن ها اطلاع دارند. خاك پوششي نبايد هيچ ماده مغذي داشته باشد. همه مواد مغذي بايد از كمپوست تامين شوند. خاك پوششي حفظ و نگهداري رطوبت و گازهاي كمپوست را كه مورد نياز قارچ هاست بيمه و رطوبت مورد نياز را طي تبخير تامين مي كند و باعث مي شود تا دماي كمپوست بهتر تعديل شود. همچنين خاك پوششي مانند بافر براي رشد قارچ ها عمل مي كند. اين بافر بايد ظرفيت زيادي حدود دو ليتر آب مورد نياز براي تهيه يك كيلوگرم قارچ را داشته باشد كه يك ليتر آن جذب شده و يك ليتر ديگر براي تبخير لازم است. براي توليد ۱۴ كيلوگرم قارچ، در متر مربع به اندازه ۲۵-۲۸ ليتر آب جهت رشد مورد نياز است. در برداشت اول، بخش عمده اي از سطح بستر، كمپوست و خاك پوششي است. برداشت هاي دوم و سوم را عموماً از كمپوست مي گيرند تا خاك پوششي. در اين برداشت ها، براي آب رساني، خاك پوششي مرطوب مورد نياز است. بنابراين حفظ و نگهداري رطوبت توسط خاك پوششي ضروري است.

خاك پوششي لايه محافظي براي كمپوست تشكيل مي دهد و به كمپوست كمك مي كند تا رطوبتش را حفظ و از آن در مقابل بيماري ها محافظت كند. اين نشان مي دهد كه خاك پوششي واقعي بايد تميز و عاري از بيماري باشد. اگر خاك پوششي توسط تهيه كنندگان قابل اطمينان تامين شود، در اين زمينه مشكلي پيش نمي آيد اما اين به آن معني نيست كه خاك پوششي هنگام استفاده هميشه عاري از بيماري باشد.

اگر خاك پوششي به مدت طولاني در مزرعه يا محيطي بيمار تهيه شود، مي تواند بذرها را به صورت گسترده اي آلوده كند و پس از مدتي نتايج مصيبت باري در بر داشته باشد.

تاثير خاك پوششي بر قارچ ها

همانطور كه گفته شد، نوع خاك پوششي تاثير زيادي در وزن، اندازه و چگونگي گسترش قارچ در بستر دارد. مي توان به سادگي گفت هرچه ساختار خاك پوششي سنگين تر باشد، قارچ هاي سنگين تري خواهيم داشت.

در خاك پوششي سنگين از تعداد قارچ ها كاسته مي شود. وقتي رشد ميسيليوم در خاك پوششي سنگين كم شود، رشد آن ضخيم تر و بزرگ تر مي شود. در اين نوع خاك پوششي، رشد به گونه اي است كه خاك به طور كامل با ميسليوم كلونيزه نمي شود بنابراين با سرعت كمتري خشك مي شود. از آنجايي كه ميزان ميسيليوم كمتر است، ته سنجاق هاي كوچك (اندام هاي زايشي) كمتري شكل مي گيرد. وقتي ميسيليوم در بستري با ساختار پوششي نامناسب موجود باشد، اندام هاي زايشي به ميزان كافي رشد نمي كنند.

براي انتخاب خاك پوششي بايد موارد زير مورد توجه قرار گيرد:

• قارچ را چه اندازه اي مي توانم برداشت كنم؟
• در هر مترمربع چه مقدار قارچ مي توانم برداشت كنم؟
• در برداشت اول، خاك پوششي چه ميزان بايد پخش شود؟
• آيا دستگاه تنظيم دما و رطوبت سالن، به درستي عمل مي كند تا تبخير مداوم انجام شود؟
• چه نوع خاك پوششي با شرايط سالن و ماشين آلات آن متناسب است؟

يك عامل مهم در خاك پوششي، يكنواختي ساختار و منبع ثابت آن است. خاك پوششي ناهمگن، كاملآً غيرقابل قبول است. در سال هاي اخير، ساختار خاك پوششي به طور چشمگيري اهميت يافته است. براي قارچ هايي با كيفيت خوب، تبخير مداوم و يكنواخت ضروري است و اين تنها در صورتي امكان پذير است كه خاك پوششي به اندازه كافي الياف بلند داشته باشد. اين الياف خلل و فرج خاك پوششي را حتي بعد از آبياري سنگين حفظ مي كنند. آب دهي زياد براي افزايش عملكرد ضروري است.

متاسفانه ناهمگني ساختار خاك پوششي نقطه ضعف بيشتر انواع خاك هاي توليد شده در ايران است. براي ساخت خاك پوششي از كود گياهي (هوموس) سياه سبك، كود گياهي (هوموس) روشن و يا هوموس سطحي زمين نبايد استفاده كرد.

الياف آسيب ديده نمي توانند اب زيادي جذب كنند و به سرعت خشك مي شوند. نتيجه آن كه خاك پوششي به سرعت آب را جذب مي كند، اما به همان سرعت آب را از دست مي دهد. ساختار خاك پوششي خيلي نرم نيز مناسب نيست. خاك پوششي با ساختار خيلي نرم، سطحي بسيار صاف بدون هيچ فاصله و شكافي مي سازد. اين به آن معني است كه رشد و گسترش مناسب روي خاك پوششي نرم و صاف مشكل تر است و در نتيجه، كيفيت قارچ ها و تعداد دفعات برداشت كاهش و هزينه برداشت افزايش خواهد يافت. اين حالت معمولاً در سومين دوره برداشت رخ مي دهد.

خاك پوششي و آبياري

در زمان خاكدهي، پرورش دهندگان قارچ بايد تصميم بگيرند كه چه نوع خاك پوششي براي پرورش مناسب و بهترين انتخاب است و در حال حاضر چه قارچي از نظر كيفيت و اندازه مورد تقاضاي بازار است. اگر قارچ هاي بزرگ (۵۰-۶۰ ميلي متر) مدنظر باشند، خاك پوششي سنگين تر بهترين گزينه است. اگر تقاضاي بازار قارچ هاي كوچك تر (۳۰-۴۰ ميلي متر) باشد، پرورش دهندگان قارچ مي توانند از خاك پوششي كمي نرم تر استفاده كنند. به خاطر داشته باشيد كه اگر اين كار به صورت مكانيكي انجام شود، ساختار آن در طي پوشش نرم تر خواهد شد، پوشش دستي خاك براي ساختار آن بهتر است، اما اين روش براي خاك پوششي سنگين مشكل است.

درست بعد از پوشش پرورش دهندگان مي توانند خاك پوششي را به صورت اسپري، آبياري كنند تا رطوبت آن به سطح مناسب برسد. منتظر نمانيد تا ميسيليوم كمپوست به داخل خاك پوششي نفوذ كند، در غير اينصورت اين خطر وجود دارد كه يك لايه نازك از ميسيليوم خاكستري، در لايه هاي پاييني خاك پوششي شكل بگيرد كه مي تواند بعداً مشكل ساز شود. مي توانيد در روز اول (روز پوشش) آبياري به صورت اسپري را تا زماني كه به كمپوست برسد، به تاخير بياندازد. معمولآً بهتر است اسپري را تا اندازه اي كه كمپوست خشك بماند ادامه دهيد تا جريان آب به داخل كمپوست نفوذ كند. اگرچه اين امر تنها با كمپوست فاز سه ممكن است كه رطوبت آن بيشتر از ۶۵% نيست. عمل لقاح در بلوك هاي اتاق هاي رشد معمولاً در رطوبت ۶۵-۶۷ درصد اتفاق مي افتد. اين بدين معني است كه آبرساني مازاد به كمپوست از طريق خاك پوششي ضرورتي ندارد. اگر كمپوست به طور متوسط تلقيح شود، آن وقت بايد احتياط كرد. اين نوع كمپوست مي تواند آب را جذب كند و اين امر نبايد اتفاق بيفتد. در روز دوم با احتياط بيشتري آبياري انجام مي شود و بعد از آن ميسيليوم شانس بهبودي دارد. از روز سوم مي توانيد آبياري به صورت اسپري را دوباره شروع كنيد، اما مقدار آن را كاهش دهيد تا ميزان ميسيليوم هدر رفته كاهش يابد. بدين معني كه خاك پوششي از ابتدا رطوبت مناسب دارد. در روزهاي آخر، آبياري تنها به ميزاني لازم است تا رطوبتي كه از طريق تبخير از دست رفته را جايگزين كند.

در هنگام آبياري مراقب باشيد كه آبياري را با فشار مناسب انجام دهيد. فشار بيش از حد ذرات نرمم گياهي (هوموس) خاك پوششي را به بيرون مي ريزد و يك لايه سله بسته و رسوبي در قسمت بالاي خاك پوششي ايجاد مي كند. بعدها اين باعث ايجاد مشكلاتي در ته سنجاق گرد (پين هدينگ) و رشد قارچ مي شود.

نتيجه گيري

افزايش رقابت و قيمت پايين قارچ ها باعث مي شود كيفيت خاك پوششي كمتر در نظر گرفته شود و اين عاملي بازدارنده براي رسيدن به محصول خوب است. يكي از بحث هايي كه اغلب شنيده مي شود اين است كه در ايران خاك پوششي بسيار گران است اما اين را به ياد داشته باشيد كه خاك پوششي خوب، محصول با كيفيت بهتر و برداشت بيشتري مي دهد، پس منطقي است كه خاك پوششي خوب كمي گران تر باشد. براي بسياري از پرورش دهندگان قارچ زمان آن است كه اين جنبه از كارشان را به صورت جدي بازنگري كنند. در غير اينصورت بسياري از مزارع پرورش قارچ، شانس اصلاح و افزايش سود را از دست مي دهند.

مراحل توليد قارچ شاه صدف

پيشگيري از انتقال بيماري مايكوگون

تنظيم و كنترل مقدار فلاش هاي برداشت قارچ

با يك سري تمهيداتي مي توان مقدار قارچ قابل برداشت را در هر فلاش كنترل كرد. عواملي كه در ميزان برداشت در هر فلاش موثر مي باشند، عبارتند از:

۱. دماي هواي سالن و سرعت كاهش آن
۲. دماي كمپوست و سرعت كاهش آن
۳. غلظت CO2 و سرعت كاهش آن
۴. رطوبت نسبي

فلاش اول با برداشت زياد

براي اينكه در فلاش اول محصول زيادي داشته باشيم، نبايد بعد از شوك سرمايي در ميزان هوادهي محدوديت ايجاد كنيم. در اين صورت تعداد پين ها زياد و محصول “قلاش” اول بيشتر خواهد شد. اگر از فلاش اول محصول بيشتري برداشت كنيم، قطعا محصول “فلاشهاي بعدي كمتر خواهد شد. فاكتورهاي رشدي قابل دستورزي براي هوادهي تشديد و محصول زياد در قلاش اول طبق جدول زير مي باشند

فلاش اول با برداشت متوسط

براي اينكه در تلاش اول محصول متوسطي داشته باشيم، بايد بعد از شوك سرمايي در ميزان هوادهي مقداري محدوديت ايجاد كنيم. در اين صورت تعداد پين ها متوسط و محصول فلاش اول نيز متوسط خواهد شد. فاكتور هاي رشدي قابل دستورزي براي هوادهي متوسط و محصول متوسط در قلاش اول طبق جدول زير مي باشند.

فلاش اول با برداشت كم

براي اينكه در فلاش اول محصول كمتري داشته باشيم، بايد بعد از شوك سرمايي در ميزان هوادهي محدوديت زيادي ايجاد كنيم. در اين صورت تعداد پينها كم و محصول فلاش اول نيز كم نخواهد شد. فاكتور هاي رشدي قابل دستورزي براي هوادهي كم و محصول كمتر در قلاش اول طبق جدول زير مي باشند.

ميزان بذر (اسپاون) در بستر قارچ دكمه اي

قارچها قادر به توليد مواد مورد نياز خود از آب و دي اكسيد كربن نيستند و از مواد آلي تغذيه مي كنند . منبع غذايي مورد استفاده قارچ دكمه اي كمپوست ناميده مي شود و پروسه ي توليد آن را كمپوستينگ مي گويند .

كمپوست محتواي مواد غذايي گوناگون مثل : كربو هيدراتها ، پروتئين و آب است .

تعريف كمپوست به زبان نويسنده : بقاياي مواد آلي حاصل از مواد كشاورزي ، شهري و باغباني تحت تأثير ميكروارگانيزمها در شرايط ويژه (دما – رطوبت – اكسيژن) تبديل به يك ماده هوموس به نام كمپوست مي شود .

حال كه اهميت كمپوست در توليد و پرورش قارچ خوراكي مشخص گرديد مختصري در مورد انواع كمپوست در تقسيم بندي هاي توليدي و روش هاي متداول ساخت آن صحبت مي كنيم .

انواع كمپوست هاي قارچ دكمه اي

۱ – كود طبيعي ( ضايعات اصطبل اسب و چهارپايان)

۲- كود مصنوعي ( منبع كربوهيدرات + منبع نيتروژن )

از آنجائيكه مزيتهاي كود مصنوعي نسبت به طبيعي بالاتر بوده درنتيجه توليد آن در كشورهاي مختلف در دستور كار قرار دارد به روش توليد كود مصنوعي مي پردازيم .

مواد اوليه در توليد كمپوست مصنوعي شامل : افزودني ها + منبع كربوهيدرات + منبع نيتروزن ميباشد .

انتخاب يك ماده به عنوان منبع كربوهيدرات و نيتروژن به عواملي از قبيل فراواني – قابل دسترس بودن و جنبه اقتصادي بستگي دارد كه در مجموع مي توان كلش گندم را به عنوان منبع كربوهيدرات و كود مرغي را به عنوان منبع نيتروژن معرفي نمود .

مي باشد .Caso ₄و _۲H₂O با فرمول Cypsumمهمترين افزودني سولفات كلسيم يا سنگ گچ يا

مهمترين و ساده ترين فرمول ساخت كمپوست فرمول زير مي باشد .

سنگ گچ + كود مرغي + كلش گندم

Whea Staw Chicken Manure Gypsum

هرچه تنوع استفاده از مواد بيشتر باشد فرمولاسيون پيچيده تر است .

لازم بذكر است جهت غني سازي كمپوست از تركيبات آلي مثل كنجاله ي سويا ، كنجاله ي پنبه دانه ، پودر خون وتركيبات غير آلي مثل اوره و نيترات آمونيوم مي توان استفاده كرد ، ولي اين مواد اعم از آلي و غير آلي جزئ مواد اصلي محسوب نمي شوند .

حال پس از شناخت كمپوست ومواد اوليه آن به طور مختصر به پروسه توليد كمپوست (COMPOSTING) مي پردازيم .

پروسه ي توليد كمپوست مخصوص قارچ خوراكي :

در يك تقسيم بندي كلي اين پروسه را به صورت زير است:

فاز اول: الف) تركيب مواد اوليه ب) تخمير ابتدايي

فاز دوم: الف) پاستوريزاسيون ب)كانديشينينگ

فازيك كمپوستينگ

روشهاي مختلفي در توليد فاز ۱ وجود دارد كه فقط به آن اشاره مي گردد :

۱-Short composting

۲- Long composting

در هر روش ابتدا مواد اوليه توزين وبا فرمولاسيون مشخص با هم تركيب وكاملأ خيس مي گردد .

روشهاي خيس كردن مواد نيز كاملأ در كمپوست سازي هاي مختلف بر اساس استعداد و توانمندي آن واحدها مختلف مي باشد .

پس از خيس كردن مواد اوليه عمليات MIXING يا تركيب مواد اوليه صورت مي گيرد ، نوع و كيفيت اين عمل بسيار مهم بوده و مي توان از آن به عنوان فونداسيون توليد كمپوست نام برد .

اگر بتوان فاز ۱ كمپوست را در يك كلمه خلاصه نمود آن كلمه يكنواختي مي باشد .

عمليات فاز يك در روش طولاني مدت (L0NG) حدوداً ۱۶ تا ۲۰ روز و در روش كوتاه مدت (SHORT ) 10 تا ۱۳ روز طول مي كشد و بعد از آن وارد پرسه ي فاز دو كمپوستينگ مي شويم .

فاز دو كمپوستينگ

در فاز ۲ بر خلاف فاز۱ كه روشها ومتد مختلف و طول دوره ي مختلفي دارد . با پر شدن تونلهاي فاز ۲ آغاز و لزومأ ۶ روز به طول مي انجامد .

اين عمليات كه با پاستوريزاسيون آغاز وبا كاند شينگ خاتمه مي يابد ، به صورت شبانه روزي تحت كنترل بوده و نياز به تونلهاي استاندارد با سيستم كنترلينگ استاندارد دارد .

ورود كمپوست در تونلهاي فاز دو با گاز آمونياك بالا و خروج آن از تونلها كه همراه با تركيب با SPAWN مي باشد فاقد گاز آمونياك و به اصطلاح شيرين مي باشد .

مقدار مصرف SPAWN در شركت ملارد ۱۳ تا ۱۵ ليتر به ازاي يك تن كمپوست فاز دو است .

فيزيك كمپوست در انتهاي فاز يك

۱- رنگ خرمايي تيره

۲- بوي آمونياك شديد

۳- الياف فاقد چسبندگي

۴- آب با فشار از لاي انگشتان مي چكد

شيمي كمپوست در انتهاي فاز يك

۱- نيتروژن ۲- ۷/۱

۲ – رطوبت ۷۲%- ۷۲%

۳- PH ۸-۸٫۵

۴- NH4⁺آمونيوم ۳% تا ۵% در ماده ي خشك

شرايط لازم براي كمپوست ران يا ريسه دواني استاندارد در سالنهاي پرورش قارچ خوراكي :

۱- انتقال صحيح كمپوست از واحدهاي توليدي به سالنهاي پرورش قارچ

۲- رفتار مناسب با كمپوست در دو هفته كمپوست ران

حمل و نقل صحيح مستلزم رعايت شرايط ذيل مي باشد :

۱- دماي بلوكها در زمستان ۲۵- ۲۳ درجه سانتيگراد

دماي بلوكها در تابستان ۲- ۱۸ درجه سانتيگراد

۲- از تابش مستقيم نور خورشيد به روي بلوكها جلوگيري شود .

۳- در حد امكان تهويه ي مناسب بين بلوكها رعايت واز ماشين مناسب جهت حمل استفاده گردد .

۴- كمپوست در معرض جريان شديد باد وسرماي هوا قرار نگيرد .

۵- انتقال بلوكها از ماشين حمل به داخل سالنها در اسرع وقت صورت گيرد .

شرايط محيطي لازم براي رشد مناسب ميسليوم ( ريسه ) در كمپوست در هفته اول :

۱- دماي كمپوست در هفته ي اول ۲۵-۲۳

۲۳ > تأ خير در رشد ريسه

۲۵ < عدم كنترل دما در هفته ي دوم

۲ – O2 حدود ۵%

۳- Co₂ ۵۰۰۰PPm

۴- رطوبت ۹۵%

شرايط محيطي لازم براي رشد مناسب ميسليوم ( ريسه ) در كمپوست در هفته دوم :

۱- دماي كمپوست در هفته دوم ۲۷- ۲۵

۲۵ > تأ خير در رشد ريسه

۳۰- ۲۸ < افزايش رشد بيماري و توقف رشد ريسه

۲- ۱۰ تا ۱۵ % O₂

۳- ۱۲۰۰ – ۵۰۰۰ ppm Co₂

۴- رطوبت ۹۵ %

مشكلات تشكيل پين :

اكثر سالن داران در فصل پاييز و زمستان با مشكلات رشد و توسعه پين در فلاش اول روبرو هستند براي رهايي از اين مشكل بايد تبخير مناسب در سالنهاي پرورش بوجود آورند و از استفاده خاك دنس چسبيده كه تخلخل ناكافي دارد پرهيز نمايند. در صورت استفاده از خاك دنس و چسبنده بايد درMix مواد Cac-ing با خاك پوششي نهايت دقت را داشته باشند چون تركيب اصولي مواد Cac با خاك پوششي باعث اصلاح ساختار و ساختمان گشته و تبادل گازها را آسان مي نمايد و در نهايت باعث توسعه مناسب پين مي گردد.

در مرحله توسعه پين رطوبت نسبي از اهميت بسزايي برخوردار است كه بايد با كاهش آن به توسعه پين كمك كرد و اگر هواي ورودي به سالنها خيس و مرطوب باشد تفاوت رطوبت مطلق محيط بيرون و درون سالن حداقل ۲ گرم بوده و تهويه كافي برقرار باشد.

اشتباه ديگري كه اغلب قارچ كاران انجام مي دهند خاموش كردن يونيت هاي هواساز به دليل سردي هوا مي باشد كه در اين حالت رطوبت گيري و تبخير انجام نخواهد گرفت.

نتيجه : مراقب توسعه پين ها باشيد و اگر لازم است آنها را بشماريد براي اين كار قطعه اي از بستر را انتخاب كنيد.توسعه ناكافي پين ها در اين قطعه علامت و هشداري براي اقدامات به موقع مي باشد.

مقادير CO₂ در زمستان :

با پايين آمدن درجه حرارت محيط در زمستان ، رطوبت محيط يا به عبارت بهتر رطوبت نسبي محيط كاهش مي يابد بنابراين بايد مراقب خشكي هوا و ضرر و زيان آن باشيم .

در ماههاي زمستان اغلب با مشكلات غير ضروري كيفيت روبرو هستيم كه در نتيجه مصرف مقادير بالاي CO₂ پيش مي آيد قارچها براي رشد ، تبخير و تعرق انجام مي دهند و رطوبتي كه قارچها توليد مي كنند بايستي بوسيله دستگا ه هاي هواساز خارج شود. به هر حال در زمستان براي ادامه رشد ، رطوبت مورد نياز مي باشد اگر عليرغم رطوبتي كه توسط قارچها ايجاد مي شود رطوبت اضافي مورد نياز باشد نشانه اين است كه در هواي سرد يا خشكي كه بوسيله دستگاه هاي هواساز وارد مي شود ميزان CO₂ كم مي باشد.

يك قانون علمي مي گويد: به جاي تأمين رطوبت اضافي به مدت طولاني ميزان CO₂ را افزايش دهيد. افزايش ميزان CO₂ ، نياز به گرماي اضافي را كاهش داده و نياز به انرژي را در حد قابل توجهي ذخيره مي نمايد .

اگر از اين روش براي رسيدن به درجه حرارتهاي صحيح و رطوبت مناسب استفاده شود مطمئنا افزودن CO₂ تا ۲۰۰۰ PPM يا بيشتر در زمان رشد و وزن گيري قارچها مشكلي ايجاد نمي كند.

اما به ياد داشته باشيم كه ميزان اكسيژن (O₂) علاوه بر مقادير CO₂ به ميزان رطوبت هم ارتباط دارد.

به جاي هواي مرطوب مي توان از هواي خشك با ميزان CO₂ بالا استفاده كرد ميزان CO₂ را مي توانيم تا ۳۲۶ PPM در هر گرم هواي خشك بدون اينكه روي ميزان اكسيژن تأثير بگذارد افزايش دهيم .

چگونگي مديريت آبياري محصول قارچ : (Paul j.Wuest) How to Manage the Watering of a Mushroom Crop

كيفيت قارچ و سرعت توليد به وسيله عمق خاك ، رطوبت و آبياري تغيير مي كند، ظرفيت رطوبت اوليه خاك پوششي و همچنين چگونگي و زمان آبياريها ، تعداد پين ها و اندازه و كيفيت قارچ را تغيير مي دهند. آب و آبياري فاكتورهايي هستند كه كشت كارهاي خوب و متوسط را از هم جدا مي كند و ممكن است گيج كننده به نظر برسد اگر آبدهي روي هم رفته كاملا درك نشود يا انجام نشود ، قبل از رفتن به سراغ آبدهي تعداد جمله راجع به لايه هاي خاك پوششي جهت اين منظور بيان مي شود .

خاك پوششي: CASING

به طور نرمال عمق (اندازه گيري شده بعد از اولين آبدهي ) ۱-۱٫۲۵اينچ خاك پوششي جهت محصول قارچ كافي و مناسب است.

كشاورزان و مزارعي نيز هستند كه عمق خاك پوششي انها ۱٫۷۵-۲ اينچ مي باشد اما چنين عمقي در جاهاي كه “پيت ماس” به عنوان لايه مياني استفاده مي شود وجود دارد. اشتباه اصلي با لايه خاك پوششي عميق وجود ندارد اما با مديريت خوب هيچ نيازي به استفاده زياد از خاك نداريم ، خاك بيشتر يا عميق تر فاصله بين خاكدهي و برداشت را طولاني مي كند. در مورد خاكدهي مي توان بيشتر صحبت كرد ولي همين راهنمايي كلي جهت بدست آوردن يك محصول رضايت بخش كافي است.

آبدهي : WATERING

آبدهي خاك پوششي يك هنر مي باشد و در آن كشاورزان -۱ زمان آبدهي -۲ مقادير مورد نياز آب -۳ چگونگي به كارگيري آبدهي را بايد بدانند. توضيحات پايين به عنوان فاكتورهاي آبياري (به جاي جدول ) در نظر گرفته مي شوند.

چگونگي آبياري : HOW to APPLY water

قبل از بحث راجع به زمانهاي آبياري مهم است چگونگي به كارگيري آبدهي و عادت كاري شخص كه آبدهي مي كند را بدانيم . يك سرآبپاش كه سر آن آبدهي مي كند جهت آبياري قارچ مورد نياز است و مطلوب است كه سرآبپاش يك آب نرم و پودري داخل يك قوس خيلي بلند براي آبدهي اوليه توليد مي كند و عامل بالقوه آن جهت سيل كردن خاك به وسيله نيروي خاك حداقل باشد . يك سرآبپاش با ۷۵۰ – ۱۰۰۰ سوراخ در ۰٫۰۱ اينچ در قطر دايره كاملا مناسب براي اين كار مي باشد . اينكه چگونه يك شخص آبدهي را انجام ميدهد به آموزش اوليه و سطح نظارت بستگي دارد. برخي كشت كارهاي موفق تربيت و آموزش آبدهي پرسنل را با حركت ثابت از چپ به راست و از راست به چپ ، شايد ۳ عبور و در ۴ فوت از بستر، آبياري بستر از سطح . شخص يك الگوي حركت انجام مي دهد يك آهنگ ۱و۲ و۳را براي آبدهي دنبال كند . تجربه پيشنهاد مي كند كه استفاده از آهنگ در طي آبدهي يك تكنيك مي باشد يك مدير مي تواند ميزان آب داده شده را هدايت كند . بدين معني كه در طي شماره ۱ آب از راست به چپ هدايت شده و شروع در وسط بستر . بين شماره ۱و۲ سر آبپاش حركت داده مي شود از راست به چپ و كمي نزديكتر به كنار بستر و بين ۲و۳ حركت جارويي نهايي ايجاد مي شود و حتي نزديكتر به كناره بستر و ۳ در جهت عكس . هدايت آب از مركز به كناره بستر بدين معني كه شخص آبياري كننده و بايد سرآبپاش را در داخل يا خارج براي اطمينان از اينكه كل منطقه هدف آبياري مي شود حركت دهد.

پرورش دهندگان كند: Slow growers

اغلب پيش مي آيد كه رشد خيلي آهسته مي باشد به طوريكه اولين روز برداشت از فلاش ۱با ۲ روز تأخير صورت مي گيرد كه باعث تأثير روي فروش و سازماندهي كارخانه مي گردد.

اين تأخير ممكن است عــلل مختـلفي داشته باشد، تـأخير رشد يك معـيار از يك پروسه اي است كــه به آرامي پيش نمي رود . به طوريكه بالا بودن PH كمپوست كه سپس روي خاك هم كمپوست به صورت سياه ظاهر مي شود كه كمپوست غير فعال هم مي تواند مقصر باشد، اشتباهات پر مثل فشرده كردن خاك پوششي با الگوي بد و نامناسب آبياري و يا صدمه به ميسيليوم هنگاميكه كمپوست فاز III پر مي گردد و همچنين در طي رافلينگ. تأثير مثبت مي تواند در طي آخرين دوره آبدهي و قبل از كاهش دما (در هوادهي) معرفي مي گردد. اگر رشد دچار تأخير و اَفت شده شما هم سعي نكنيد آبدهي را به تأخير بيندازيد، توجه كنيد در طي ساكن شدن كمپوست آب كافي داده شود روش ديگر در سرد كردن دماي كمپوست به زير ۲۰ درجه نيايد. كمپوست را بمدت طولاني فعال نگه داريم.

كمپوست فعال : Compost activity

پرورش دهندگان اغلب در مراحل معين كشت با كمپوست فعال مواجه مي گردند كه اين مي تواند تأثير منفي روي توليد و كيفيت قارچ بگذارد به ويژه اگر براي مثال ، رطوبت خيلي زيادي از سطح خاك پوششي در حين هوادهي تبخيرشود.

كمپوستي كه اين نوع فعاليت (فعاليت بالا) را نشان مي دهد اغلب از لحاظ ساختماني خشك تر و زبرتر مي باشد، روش هايي جهت كاهش فعاليت زيادي مي تواند انجام بگيرد:

• از وزن پر خيلي بالا در سالنها و يا supplement (ماكزيمم ۹۰kg , Filling در هر متر مربع) جلوگيري كنيد
• در طي پر يا Filling حداكثر ۵ lit آب به ازاي هر متر مربع بدهيد (اگركمپوست زبر و خشك به نظر مي رسد).
• كمپوست را كمتر فشرده كنيد.
• مطمئن شويد كه كمپوست در فاز III حداقل ۱۶ روزه باشد.
• بعد از پر، بدون توجه به دماي كمپوست ، كمپوست را سرد كرده و دماي آن را زير ۲۴ C⁰ نگه داريد قبل ازاينكه Recovery يا ريشه دواني ميسيليوم آغاز شود ، به طوريكه درجه حرارت كمپوست در زمانيكه blow down شروع مي شود خيلي بالا نباشد. نبايد اجازه دهيم درجه حرارت كمپوست از ۲۷ C⁰ تجاوز كند.

درجه حرارت كمپوست در طي recovery :

بالا آمدن ريسه (Recovery) روي بسترها بعد از رافلينگ يا بعد از به كارگيري آخرين آب اغلب نامنظم مي باشد. براي تقويت ريسه Recovery اجازه دهيم تا دماي هوا با فن خاموش براي ۱۲ ساعت آخر تا ۲۳ C⁰ بالا برود. درجه حرارت كمپوست غالبا تا۲۸-۲۹ C⁰ بالا مي رود. هوادهي يا (blow down) با اين درجه حرارت بالاي كمپوست بدين معنا مي باشد كه مقدار زيادي رطوبت از سطح خاك پوششي از دست برود و اين از دست رفتن رطوبت به مدت طولاني قبل از اينكه دماي كمپوست به زير ۲۳C⁰ برسد صورت مي گيرد. خاك پوششي از ريسه هاي قارچ پر مي گردد. تشكيل پين و رشد زياد ميسليوم اغلب مشكل ساز بوده ودر طي فلاش II مشكلات كيفي به وجود مي آيد كه در نتيجه خاك پوششي خشك و باعث رشد خيلي زياد ميسيليوم مي باشد مطمئن شويد زمانيكه خاك پوششي براي آخرين بار آبياري مي شود دماي كمپوست تا ۲۴-۲۵٫۵ C⁰ پايين آورده شده باشد و ماكزيمم درجه حرارت هوا را در دوره (Recovery ) روي ۲۱ C⁰ تنظيم نمائيد. (اگر لازم است سيستم خنك كننده را فعال كنيد).

درجه حرارت هوا: Air temperature

در ساعات اوليه هوادهي ، دماي كمپوست ناديده گرفته مي شود و توجه كامل به دماي هوا اختصاص داده مي شود . گستردگي بيشتر ، درجه حرارت آهسته تر خواهد افتاد .بعضي وقتها حتي از ۲۱ C⁰ به ۲۰/۵ C⁰ در۵ روز اول ، به دنبال يك افت تدريجي به ۱۹ C⁰ قبل از فلاش اول اتفاق مي افتد. اگر تعداد زيادي پين ها توسعه يافته اند درجه حرارت را مجددا بالا ببريد . كنترل درجه حرارت رشد تا دو روز پيش از فلاش اول امكان پذير است . بعد از اين ، پين ها به حدي بزرگ هستند كه تحت تأثير قرار گيرند. در اين مرحله ، درجه حرارت كمپوست مي تواند كنترل شود ،

اما تنها قبل از اينكه درجه حرارت كمپوست مجددا شروع به بالا رفتن كند . قبل ازفلاش I ، درجه حرارت كمپوست ۲۱ C⁰ يا ۲۰/۵ C⁰ باشد قبل از اينكه شروع به بالا رفتن كند . دماي هــوا نياز داريم كـه تا ۱۸ C⁰ يا حتي ۱۶ C⁰ پايين آورده شود.

رطوبت سالنهاي رشد : Growing room humidity

در blow down (هوادهي) مقدار زيادي رطوبت از سالنهاي پرورش خارج مي شود. در ۵ روز اول و در طي پين زدن حفظ رطوبت بالاي ۹۵% مهم مي باشد كه اين امر مي تواند با خيس كردن منظم و مرتب ديوارها و كف سالنها حاصل شود. همچنين مطمئن شويد كه سرماي activated خيلي سريع نيست (درطي blow down) كه دريچه هوا خيلي سريع باز نمي شود . چون همان طور كه مي دانيم هواي سرد وارد شده داراي رطوبت كمي مي باشد. مي توان خيس كردن كف ، ديوارها را بعد از ۵ روز متوقف كرد . اجازه دهيد كف سالن به آرامي خشك شود. اطمينان كنيد كه RH به تدريج تا فلاش I به حدود ۸۹-۹۰% باشد.

كسري رطوبت: Moisture deficit

پاراگراف قبلي راجع به رطوبت نسبي صبحت مي دهد . چون رطوبت نسبي با دما ارتباط دارد و حتي مي توان گفت كه (RH) رطوبت نسبي ، در دماهاي بالا باعث تبخير و تعرق بيشتر مي شود . بنابراين ، افزايش رطوبت پين ها را نامطمئن خواهد كرد چون بين درجه حرارت محيط و كمپوست اختلاف كمي وجود دارد . نگهداري در يك رطوبت نسبي يكنواخت در اين درجه حرارت بالا باعث مي گردد هوا قادر به جذب رطوبت بيشتر ميباشد و بنا براين تبخير و تعرق افزايش مي يابد. كسري رطوبت مكررا مقدار رطوبت هوا را كه قادر به جذب و نگهداري آن در يك سطح باثبات است را محاسبه مي كند . (با تنظيمات RH) حتي در يك درجه حرارت بالا ، اين باعث تبخير و تعرق باثباتي در طي تشكيل پين مي گردد.

دي اكسيد كربن : CO₂

اگر چه دي اكسيد كــربن روي توسعه قارچ مؤثر مي باشد ، اما يك عامل فرعي در مقايسه با RH و درجه حرارت مي بـــاشد. افــزايش ميــزان CO₂ بدون تغيير درجـــه حرارت و RH تأثير زيــادي ندارد . در طي هوادهي يا CO_{2 ,}blow down بايستي از ppm 3000-5000 به ۱۲۰۰-۱۴۰۰ ppm قبل از فلاش I برسد . CO₂در روز اول مهم نيست، اما مهم است كه كاهش داده شود.

تأمين رطوبت از كمپوست يا خاك پوششي : Moisture supply from compost / casing soil

جابجايي رطوبت از كمپوست و خاك پوششي جهت حمل مواد غذايي از كمپوست به خاك پوششي ضروري مي باشد . آبياري كمپوست به راحتي رطوبت مورد نياز اين مرحله را تأمين مي كند . به عنوان يك معيار جهاني براي ۱kg قارچ ۲ ليتر آب لازم است و چــون ۹۲% قارچ را آب تشكيل ميدهد كـه تقريبا ۱ ليتر اب به رشد اختصاص داده مي شود و باقيمانده آب جهت فرآيند هاي نهايي تبخير و تعرق مصرف مي شود. نمايش جابه جايي رطوبت از كمپوست يا خاك پوششي به قارچ بسيار مشكل مي باشد و عمدتا به وسيله فشار در كمپوست و شرايط آب و هوايي (مكش) سالنهاي پرورش تعيين مي شود . تنها روش جهت اعمال هر تنظيم رطوبت (به جزء آبياري بيشتر يا كمتر ) اختلاف رطوبت بين كمپوست يا هوا مي باشد . اگر اين اختلاف رطوبتي بين هوا يا كمپوست زياد باشد باعث جابجايي بيشتر رطوبت و خروج آن از كمپوست يا هوا در مقايسه با اختلاف كمتر بين كمپوست و هوا مي گردد. اغلب مشكلات كيفي زماني پديدار مي گردد كه كشت كارها مي خواهند به دلايلي (مثلا مشكلات كارگري ) جلوي رشد را با پايين آوردن دماي هوا بگيرند اين باعث بالا رفتن دماي كمپوست يا هوا مي گردد به دليل اينكه رطوبت به داخل قارچ حمل مي شود. به عبارت ديگر(اگر رطوبت نسبي هم همين گونه باشد، يعني بالا باشد) كمبود رطوبت در سالن پرورش كم شده بنا براين هوا رطوبت كمتري را جذب مي كند . بديهي است اين نوع مداخله (تأمين رطوبت بيشتر و جذب رطوبت كمتر) باعث تهاجم بيشتر روي فرآيند تبخير و تعرق شده كه نتيجه آن كيفيت بد قارچ مي شود. به عكس اين قضيه افزايش درجه حرارت هوا تقريبا هميشه تأثير مثبت داشته به طوريكه رشد تند شده و رطوبت ، كمتر به قارچها فشار وارد مي كند و اگر رطوبت نسبي هواي سالن پرورش كم باشد مي تواند رطوبت نسبي بيشتري را به آساني جذب نمايد.

جذب رطوبت در سالنهاي پرورش : Moisture absorption in the growing room air

مرحله بعدي فرآيند تبخير و تعرق جذب بخار آب موجود در هوا به وسيله قارچهاي داخل سالنهاي پرورش مي باشد. اجازه بدهيد كه جذب رطوبت ادامه يابد و مهم است كه هوا اشباع نباشد مقايسه هوا با يك اسفنج به طور آشكار نشان مي دهد كه هواي اشباع شده نمي تواند رطوبت زيادي جذب نمايد.RH درجه اشباع بودن را نشان مي دهد يعني هوا شامل ۸۵% مقدار ماكزيمم رطوبت ممكن در يك دماي معين مي باشد . به طوريكه هوا با دماي بالاتر ظرفيت جذب رطوبت بيشتري را نسبت به هواي سردتر دارد يعني هوا با ۸۵% RH در يك دماي پايين قدرت جذب رطوبتي كمتري را نسبت به هوايي كه رطوبت نسبي آن ۸۵% و دماي بالاتري دارد را مي باشد . آشكار است كه ظرفيت جذب رطوبت نه فقط به رطوبت بلكه به دما هم بستگي دارد. در حقيقت دماي پايين بايستي با مقدار كمي رطوبت (RH) تركيب شود تا دما بالاتر رفته و رطوبت نسبي افزايش يابد. در اين روش هيچ گونه تغيير دمايي روي ظرفيت جذب رطوبت تأثير غير عمد نخواهد گذاشت .

نكروز يا فساد داخلي پايه قارچ :

نكروز داخلي پايه هنوز هم بعضي اوقات در مزارع ديده مي شود عامل آن باكتريايي بوده و باكتريهاي ايجاد كننده عبارتند از :

Pseudomonad tolaadsii , Pseudomonas fluorescens

در شرايط حاد به شكلي ديده مي شود كه اغلب بالارومگس سياريد (Sciarid) اشتباه گرفته است.

همچنين مي توان آن را به صورت دواير كوچك با رنگ قهوه اي كمرنگ در پايه مشاهده كرد . اگر قارچها را از وسط برش دهيم شما مي توانيد لكهاي باكتريايي را در پايه كلانك يعني جايي كه پايه شروع مي شود مشاهده نماييد.

نكروز مسري نبوده اما روي قابليت بازاريابي يا (Marketability) تأثير مي گذارد و هنگاميكه قارچها به اندازه پين هاي كوچكي هستند بوجود مي آيند.

روند تشكيل آن بدين شكل است كه وقتي فرآيند تبخير (evaporation) قطع مي گردد باعث مرگ پايه مي گردد و زمانيكه تبخير مجددا برقرار مي گردد. قارچه به رشد طبيعي خود ادامه مي دهند ولي علائم نكروز پايه به هنگام برداشت قابل مشاهده است.

با محدود كردن تبخير نمي توان از نكروز در طي رشد پين جلوگيري كرد اما با كاهش رطوبت هوا مي توان تا حد زيادي از اين مشكل پيشگيري نمود.

افزايش بيش از حد ميزان CO₂ در سالنها براي كاهش تعداد قارچها مي تواند منجر به نكروز گردد. براي كنترل اين مشكل هيچ روش شيميايي وجود ندارد.

كيفيت قارچ خوراكي منوط به :

۱- سورت بندي (هم سايز بودن قارچ در بسته ها و تناسب اندازه قارچ با بسته).

۲- رنگ قارچ

۳- سفتي قارچ (Hardness)

۴- طول پايه قارچ در بسته (۱/۳ طول پايه قارچ )

۵-درصد خاك (ناچيز)

۶- عدم وجود لكه هاي باكتريايي

۷- عدم وجود بيماريها

۸- طول نسبي باقي مانده پايه

۹- باقي گذاردن قارچهاي (Principle mushrooms)

۱۰- نظارت بر نحوه چيدن به روش Mother , Father ,Baby

۱۱- نظارت بر انجام Tinning مناسب در ۲ روز اول برداشت .

بسط و توسعه Spread

هزينه هاي برداشت يكي از كانون هاي اصلي توجه در خيلي از مزارع به هنگام پايين آمدن قيمت قارچ مي باشد. انرژي زيادي صرف آموزش صحيح تكنيك ها و روشهاي صحيح برداشت مي شود. تعداد زيادي از مزارع سرمايه گذاريهاي سنگيني روي اهداف برداشت انجام مي دهند مانند ماشينهاي چيدن اتوماتيك ، غالبا اين وسيله به خاطر برآورده كردن قوانين سالم و امن يك نياز مي باشد.يكي از عوامل مهم هزينه هاي برداشت را مي توان در كيفيت برداشت يافت كرد . اگر شما قادريد ، گستردگي و پراكندگي كافي قارچ و (stagger) در فلاشها به وجود آوريد، مي توانيد به آساني با ۳-۴ kg در ساعت در برداشت برنده شويد. آغاز پراكندگي و گستردگي با خاك نسبتا كلوخه اي و طريقه خاكدهي روي بستر انجام مي شود . در صورت انجام عمل رافلينگ كنترل گستردگي در لحظه فلاش اول آسان مي باشد. اما وقتي عمل رافلينگ صورت مي گيرد باز هم بسط و توسعه قارچ در فلاش ۱ تا ۵ روز غير استادانه و ناشيانه مي باشد . در مزارعي كه عمل رافلينگ انجام نمي گيرد براي ايجاد اين بسط و توسعه فلاش همواره كار بايك تناسب و نسبت از هواي بيرون و هواي سير كوله يك متد مي باشد. آبپاشي بسته به ميزان مواد Cacing هنوز هم به طور معمول ۳ الي ۵ روز انجام مي شود . اين بدان معناست كه ميسليوم مي تواند به خوبي توسعه يافته و زماني كه تقريبا به سطح خاك ميرسد پين زدن اتفاق مي افتد.تعداد پين ها عمدتا به وسيله درجه حرارت هوا تعيين مي گردد. زمانيكه تعداد كافي و به اندازه درشت پين به وجود آمد ، درجه حرارت را مي توانيد تا ۱۶ الي۱۷c⁰ كاهش دهيد. اگر بتوانيد زمانيكه دماي كمپوست به زير۲۰ c⁰ مي رسد برداشت را آغاز كنيد پس بسط و گسترش و پراكندگي تا ۵-۶ روز امكان پذير مي گردد. اگر يك فلاش ۱۸ kg مي تواند در عرض ۴-۵ يا ۶ روز برداشت شود پس يك سؤال واضح در مورد بسط و گسترش فلاش وجود دارد. قارچ هاي جدا و منفك آسانتر برداشت مي شوند، بنابراين قارچ چين ها زمان كمتري جهت تنك كردن قارچ هاي خوشه اي نياز دارند. به طور اتوماتيك گستردگي و پراكندگي خوب قارچ در فلاش I تقريبا همواره در فلاش II گستردگي خوبي را باعث مي شود.

اسپان عبارت است از رشد ميسليوم رويشي خالص قارچ خوراكي بر روي دانه هاي غلات و يا هر ماده آلي اي كه بتوان آن را با بستر قارچ مخلوط نمود.

بعد از رشد رويشي ميسليوم قارچ در كمپوست وخاك پوششي، با تغيير شرايط محيطي پيكره زايشي يا ميوه آن Fruiting body ظاهر مي شود. اين ساختمان از دو بخش كلاه و پايه تشكيل شده است. بعد از رشد كامل بمرور كلاه باز شده و تيغه هايي شعاعي به نام گيلز نمايان مي شود. برروي تيغه ها، اسپورهاي سياه رنگ زيادي تشكيل مي شود كه تعداد آنها به چندين ميليون مي رسد. تخمين زده مي شود كه قارچي با انداره ۵/۷ سانتي متري در مدت يك ساعت ۴۰ ميليون اسپور آزاد نمايد. در طبيعت اين اسپورها به آساني رشد نمي كنند كما اينكه اسپورها در كمپوست نيز بدين صورت قادر به رشد نيستند. بنابراين روش ديگري لازم است تا اسپورها بتوانند تبديل به ميسليوم شوند. براي رويش اسپور و تبديل آن به ميسليوم در آزمايشگاه ، از محيط كشت مخصوص و شرايط كاملا استريل استفاده مي شود. در نتيجه رشد اسپور رشته هاي نخي شكل و منشعبي را بنام ميسليوم ايجاد مي شود. براي تكثير ميسليوم معمولا از دانه غلات مانند جوي دوسر، ارزن، سورگوم و گندم استفاده مي شود ولي در بعضي از كشور ها با توجه به مواد آلي موجود ارزان و قابل دسترس نيز بسته به نوع قارچ جهت رشد و تكثير ميسليوم از موادي مانند خاك اره، پوشال، تفاله چاي، پوست دانه قهوه استفاده مي كنند. تركيبي از مواد معدني نظير پرليت و سبوس گندم نيز در بعضي از موارد براي اين منظور بكار گرفته مي شود. رشته هاي نخي شكل ميسليوم همچون كلافي بر روي دانه ها و ديگر مواد تنيده مي شود. اين مجموعه را اسپان مي گويند. بنابراين بكار بردن واژه بذر در مورد قارچ هاي خوراكي اصطلاح درستي نيست زيرا بذر دانه اي است داراي جنين، كه از رويش آن يك گياه بوجود مي آيد در حاليكه اسپان عبارت است از توده اي از ميسليوم قارچ كه بر روي ماده غذايي رشد كرده باشد. تهيه اسپان يك حرفه كاملا تخصصي و علمي است و اغلب توسط كمپاني هاي مخصوص انجام مي شود.

تاريخچه تهيه اسپان

تاريخچه دست يافتن به اسپان جالب است. تا قبل از شروع قرن بيستم پرورش دهندگان قارچ خوراكي از كود اسبي براي تهيه اسپان استفاده مي كردند. بديهي است كه در چنين حالتي اسپان بدست آمده نمي توانست عاري از بيماري و آفات باشد. مرحله بعد تهيه اسپان ورآمده Flake spawn بود. انجام اين عمل مشابه تهيه خميري است كه عمل تخمير بر روي آن انجام شده و مايه خمير از روز قبل به خمير تازه اضافه مي شد. نحوه عمل بدين صورت است كه از ميسليومي كه در داخل كمپوست يا كود قديمي رشد كرده بود به كمپوست جديد اضافه مي كردند. اين روش بيشتر در اروپا مخصوصا انگلستان متداول بود. مدتي بعد از اينكه برادران ليمبرت Lambert از كشور بلژيك به امريكا مهاجرت كردند اين روش به اسپان آجري يا خشتي تبديل گرديد. بدين صورت كه كود اسب را بعد از مرطوب كردن به صورت قالب هايي شبيه به آجر درآورده مقداري ميسليوم قارچ به آن اضافه و بعد از رشد ميسليوم آنرا مورد استفاده قرار مي دادند.

به هرحال تهيه اسپان از كود، مخصوصا كود اسب، ادامه داشت تا اينكه با پيشرفت علم بيولوژي ، در انستيتو پاستور فرانسه و سپس امريكا دانشمندان موفق به رويش اسپور در محيط استريل، كشت خالص ميسليوم و توليد اسپان شدند. ليكن نظريات آنها در سطح جامعه منتشر نشد تا زماني كه دوگار Duggar در سال ۱۹۰۵ مطالعات خود براي تهيه اسپان خالص قارچ از بافت قارچ را منتشر كرد.مراحل تهيه اسپان خالص بدين صورت بود كه ابتدا محيط كشت را استريل كرده وسپس قطعه اي از قارچ را برروي آن قرار داده تا رشد كند. از رويش بافت ميسليوم خالص بدست مي آمد. سپس ميسليوم را به شيشه هاي حاوي كود اسبي كه قبلا استريل شده بود منتقل مي كردند. مرحله بعدي استفاده از برگ و ساقه تنباكو بجاي كود اسب بود. درسال۱۹۳۰ دكتر جيمز سيندن Dr James Sinden روش جديدي براي تهيه اسپان بكار گرفت. او از دانه غلات استريل شده براي رشد ميسليوم خالص استفاده كرد و تحولي در تكنيك توليد اسپان قارچ بوجود آورد كه تا اكنون نيز ادامه دارد.

مراحل توليد اسپان

۱- پختن دانه گندم

۲- آبكش نمودن

۳- مخلوط كردن با كربنات كلسيم و سولفات كلسيم

۴- پر كردن آنها دركيسه يا شيشه

۵- استريل كردن

۶- تلقيح

۷- (اينكوبيشن) گرمخانه گذاري

۸- ( نگهداري در سردخانه با دماي ۱-۳ درجه سانتي گراد)

خصوصيات اسپان

اسپان سالم ، تازه و آماده كشت داراي خصوصيات زير مي باشد:

رنگ: سفيد يكدست ، بوي مطبوع قارچ تازه ، تمام سطح داراي پوشش مناسب ميسليوم ، بدون آلودگي باكتريايي ( مانند لزج شدن و بوي ترشيدگي ) رشد كپك ها مانند آسپارجليوس ، ترايكودرما و پنيسليوم و تغيير رنگ سفيد اسپان به رنگ هايي اغلب سبز، سياه يا رزد مايل به سبز مي شود.

كمپوست سازي: خيس نمودن كاه و كلش

حوضچه جمع آوري آب بازيافتي

آبي كه به كمپوست فرستاده مي‌شود به فرم آزاد است و آبي كه از كمپوست خارج مي‌شود، حاوي محتويات كمپوست است. آب بازيافتي حاوي نيتروژن و جمعيت‌هايي از ميكروارگانيسم‌هاي ويژه مي‌باشد كه در فرآيند كمپوست‌سازي نقش بسيار مهمي ايفا مي‌نمايند. به اين دليل استفاده از آب بازيافتي به طور قابل ملاحظه‌اي فرآيند كمپوست‌سازي را در مقايسه با استفاده از آب تازه بهبود مي‌بخشد.
علاوه بر پارامترهاي مذكور در مورد كيفيت آب، غلظت نيتروژن و مقدار ميكروارگانيسم‌ها، pH يا معيار اسيديته آن نيز بايستي يادآوري شود. آب بازيافتي خوب بايستي واكنش قليايي داشته باشد. نكته اينجاست كه يك لايه مومي در سطح كلش تازه وجود دارد كه آب را دفع مي‌كند. وقتي كه واكنش آب قليايي است، اين لايه مومي حل مي‌شود و كلش به خوبي رطوبت را جذب مي‌كند. اين كار در زمان تهيه كمپوست و اضافه كردن كود مرغ، خيس خوردن كلش را تسهيل مي‌كند.

در تهيه آب بازيافتي به نكات ذيل بايستي توجه ‌شود

آب بازيافتي علاوه بر نيتروژن، داراي گروههاي ويژه‌اي از ميكروارگانيسم‌ها است. معمولاً بعد از چند بار كمپوست‌سازي مقدار كافي از آنها در آب بازيافتي وجود دارد. در اولين كمپوست‌سازي بايستي مقداري كود مرغ در آب بازيافتي حل شود تا به تكثير اين ارگانيسم‌ها كمك كند. به اين دليل استفاده از تمام آب بازيافتي بدون گذاشتن باقيمانده، مطلوب نيست. آب بازيافتي، به منظور حفظ شرايط مطلوب و جلوگيري از فرآيندهاي بي‌هوازي در آن، بايستي هوادهي شود. بوي نامطبوع و pH پايين از علائم تخمير بي‌هوازي مي‌باشد. انتخاب روش هوادهي، مدت و شدت آن در هر زماني بسته به امكانات موجود در واحد توليدي فرق مي‌كند. آب بازيافتي خوب داراي رنگ قهوه‌اي و نسبتاً شفاف است و كمي بوي آمونياك مي‌دهد.

لبه‌هاي مخازن آب بازيافتي بايستي حدود نيم متر بالاتر از سطح زمين قرار گيرد تا روان آب باران به داخل آنها سرازير نگردد.
حجم مخزن در زمان طراحي و ساخت بايستي محاسبه شود. براي خيس كردن توده كاه در زمان تهيه كمپوست مقدار كافي از آب بازيافتي بايستي وجود داشه باشد.
بايستي به مقدار كافي آب بازيافتي در مخزن باقي بماند تا از جمعيت ميكروارگانيسم‌هاي مفيد حمايت نمايند. براساس محاسبات،هر تن كمپوست به ۴ متر مكعب آب نياز دارد. معمولاً اين مقدار براي خيس كردن كاه و مقدار مورد نياز براي باقيماندن در مخزن كفايت مي‌كند.

علاوه بر پارامترهاي مذكور در مورد كيفيت آب بازيافتي، غلظت نيتروژن و مقدار ميكروارگانيسم‌ها، pH يا معيار اسيديته آن نيز بايستي يادآوري شود. آب بازيافتي خوب بايستي واكنش قليايي داشته باشد. نكته اينجاست كه يك لايه مومي در سطح كلش تازه وجود دارد كه آب را دفع مي‌كند. وقتي كه واكنش آب قليايي است، اين لايه مومي بهتر حل مي‌شود و كلش به خوبي رطوبت را جذب نمايد.

هرچه زمان خيس كردن كلش بيشتر مي شود، رنگش تيره تر مي گردد.