صفر تا صد پرورش قارچ:

اگر روياي پرورش قارچ را در سر داريد خواندن اين مقاله براي شما بسيار مفيد است ضمن اينكه لينك دانلود يك كتاب كامل در اين زمينه نيز در انتهاي مقاله آورده شده تا اگر پس از مطالعه مقاله هنوز بر سر تصميم خود بوديد با مطالعه جزييات بيشتر احتمال موفقيت خود را افزايش دهيد.

پرورش قارچ

حتما بارها و بارها واژه پرورش قارچ به گوشتون رسيده، هركسي كه در فكر و روياي كارآفريني باشه پرورش قارچ به احتمال زياد يكي از اولين گزينه هاش بوده و متاسفانه به همين دليل و بخاطر نبود اطلاعات صحيح و آمار و ارقام اشتباه خيلي ها بدون دانش و تجربه كافي به اين عرصه وارد شدند و دست از پا دراز تر، خارج شدند!

پرورش قارچ خوراكي اهميت بسزايي در كشور ما پيدا كرده است، با بالا رفتن هرروزه قيمت انواع محصولات پروتئيني خانواده گوشتي در كشور و كشف هرروزه مضرات اين نوع از مواد باعث باز شدن فضا براي ورود محصولات پروتئيني سالم‌تر و با ارزش غذايي بالاتر، همانند قارچ به فرهنگ مصرف عموم گرديده است و جا افتادن هرروزه فرهنگ مصرف باعث ايجاد توجيه اقتصادي ايده آل در توليد قارچ شده است. همين مسئله موجب گرديده هر روزه جوانان و افراد با نبوغ بيشتري امكان توليد و پرورش و سود آوري آن در مقياس كوچك و بزرگ را بررسي كنند از سوي ديگر سود ده بودن بسياري واحد هاي توليدي پراكنده شده در كل كشور، همچنين روبه گسترش بودن و بزرگتر شدن هر روزه اين واحدها بر جذابيت اين فعاليت اقتصادي افزوده است اين فضا باعث وارد شدن افراد سود جو به اين عرصه گرديده كه با عنوان هدايت و راهنمايي توليد كنندگان قارچ، سود سرشاري را از طريق گوناگون نصيب خود كرده اند و اين افراد هماناني هستند كه اين توهم را به غلط بوجود آورده اند كه توليد قارچ به هرشكل و شيوه اي سود آور و داراي توجيه اقتصادي بوده و سود سراري را نصيب توليد كننده مي كند.

قارچ را ميتوان به دو روش اصولي و غير اصولي پرورش داد! غير اصولي يعني اينكه بدون هيچگونه آموزشي در زير زمين خانه ها و اتاق هاي غير استاندارد و ... پرورش را شروع كنيم و محصول را با نصف قيمت بازار به فروش برسانيم كه البته بيشتر از آن هم نمي­توانيم بفروشيم چراكه قطعا محصول توليدي با اين سبك، كيفيت لازم و درجه يك را نخواهد داشت! چنين كسب‌وكاري پايدار نيست و نمي‌توان به‌عنوان منبع درآمد دائمي روي آن حساب باز كرد. اما روش‌هاي اصولي ميتوانند آينده كاري و پولي شما را تضمين كند.

مراكزي چون جهاد دانشگاهي، جهاد كشاورزي و مراكز فني‌وحرفه‌اي مهم‌ترين مراكز فراگيري مهارت‌هاي لازم براي پرورش قارچ هستند در اين سازمان‌ها و نهادها دوره‌هاي آموزشي يك‌ماهه و يك‌ونيم ماهه برگزار مي‌شود. در اين دوره‌ها شگردهاي اوليه پرورش قارچ و شيوه‌هاي توليد به افراد آموزش داده مي‌شود. اما مهم‌ترين آموزش‌ها زماني صورت مي‌گيرد كه افراد بعد از گذراندن دوره‌هاي يادشده در محيط‌هاي صنعتي و در محل پرورش قارچ بين چهار تا شش ماه مهارت پرورش قارچ را به صورت عملي ياد مي‌گيرند. چون در اين مرحله است كه به‌اصطلاح ريزه‌كاري‌هاي اين توليد را آموزش مي‌بينند. در اين شش ماه بخش كمپوست‌سازي، آزمايشگاه و... را فرا مي‌گيرند. افراد بعد از گذراندن اين دوره‌ها مي‌توانند به صورت مستقل واحد پرورش قارچ راه‌اندازي كنند.

ايجاد شرايط محيطي يكي از مهم‌ترين ركن‌هاي اصلي توليد قارچ با كيفيت است. پرورش قارچ در سالن هاي قفسه‌بندي شده انجام مي‌شود و تجهيزات خاص خود را هم براي فصل تابستان و هم زمستان نياز دارد.

به‌عنوان مثال در تابستان براي ايجاد شرايط آب و هوايي مناسب سالن بايد از چيلر و در زمستان بايد از ديگ بخار استفاده كرد.

براي كار بهتر بايد سرمايه بيشتري داشت اما شما در ابتدا با 5 يا 6 كارگر هم مي‌توانيد كارتان را آغاز كنيد اما با گسترش كار بايد تيم بيشتري جمع كنيد چرا كه برداشت قارچ بايد سريع انجام شود تا محصولتان حيف نشود. براي شروع بهتر است كه به صورت نيمه صنعتي قارچ را پرورش داد، نيمه صنعتي يعني شما جاي اينكه از ماشين و تجهيزات براي كارتان استفاده كنيد بايد از نيروي انساني كه به مراتب هزينه بالاتر و خطاي بيشتر نسبت به ماشين دارند بهره ببريد. سپس با گسترش كار و جمع كردن سرمايه، ماشين‌آلات را جايگزين نيروي كار مي‌كنيد.

قارچ را مي‌توان به سه شكل به بازارعرضه كرد اول آنكه بايد بازار فروش را خودمان پيدا كنيم و مشتري هايمان را پايبند محصولات خود كنيم، منظور بازارهاي محلي است. سوپر ماركت‌ها يا تره بار يا هر مكان عرضه قارچ در اطرافتان. روش دوم فروش به دلالان است كه متداول‌ترين روش در محصولات كشاورزي اين روش است چرا كه دلالان محصول را به صورت يكجا و البته با قيمت كمتري خريداري مي‌كنند. روش سوم صادرات است كه اين روش هم نيازمند محصول فراوان باكيفيت و بسته ‌بندي‌هاي خاص است. البته توليد‌كننده‌اي كه مي‌خواهد از اين روش استفاده كند بايد بازار‌هاي خارجي را بشناسد و شرايط آن را مهيا سازد. سالهايي بوده كه در فروش قارچ افت قيمت بسياري داشتيم تا جايي كه بسياري از پرورش دهندگاني كه با وام‌هاي بانكي وارد اين كار شده بودند مجبور به تغيير شكل و رها كردن اين حرفه شدند اما بعنوان مثال سال 96 قيمت اين محصول در بازار بسيار مناسب و سود پرورش دهندگان نيز، قابل قبول بود.

پروانه كار

براي پرورش قارچ نياز به دو پروانه كاري است يكي پروانه نظام صنفي و ديگري پروانه نظام مهندسي. پروانه اول را به هر كسي كه وارد اين حرفه شود مي‌دهند اما دريافت پروانه دوم نيازمند متراژ بالاي سالن پرورش قارچ است و تسهيلاتي هم كه به اين كسب و كار تعلق مي‌گيرد با پروانه نظام مهندسي قابل دريافت است.

با صنعتي شدن اين كسب و كار مي‌توانيم شاهد محصولات بيشتر و باكيفيت تري باشيم. نكته مهمي كه بايد به شما در مورد پرورش قارچ و طرح‌هايي كه در اينترنت است بگويم اين است كه بله شما در يك اتاق سه در چهار به همراه خانواده‌ات هم مي‌تواني قارچ پرورش دهي اما فقط درجا زدن است چرا كه بايد محصول به‌صورت عظيم و گسترده كشت شود تا هزينه و درآمد سر به سر شود. بهتر است سالن پرورش قارچ را اجاره كنيد نه اينكه آن را بسازيد چرا كه ساخت سوله براي اين كار بسيار هزينه بر است و اين امر در ابتداي كار خرج بسياري را روي دستشان مي‌گذارد.

كسي كه كارش را اصولي آغاز مي‌كند با سختي‌هاي كار هم آشنا مي‌شود. چون اين صنعت نياز دارد كه افراد شيفت شب هم بالاي سر كار باشند يا ممكن است برق قطع شود و سالن دماي مناسب را از دست بدهد و... پس بايد بدانيد كه درواقع اين كار سختي‌هاي زيادي دارد. قارچ موجودي زنده است و هر اتفاقي آن را تحت تاثير قرار مي‌دهد. چون كافي است افراد تنها ٢٤ ساعت بالاي سر كار نباشند. در اين صورت كل زحمت‌هاي قبلي از دست مي‌رود. براي يك واحد كوچك ١٠٠ تا ١٥٠ تني كه زمين و سوله و... را در اختيار داشته باشد، بين ١٥٠ تا ٢٠٠ ميليون تومان سرمايه اوليه نياز است. اين هزينه براي راه‌اندازي يك واحد نيمه صنعتي و توليد اصولي و دائمي است. در بحث پرورش قارچ، اگر واقعا كاري حرفه‌اي را آغاز كنيد و همه جوانب را رعايت كنيد ، بعد از كسر همه هزينه‌هاي توليد و نيروي انساني و... مي‌توانيد روي سود سالانه ٤٠ درصد حساب كنيد. البته هستند واحدهايي كه ممكن است با همين شرايط سودشان بين ٢٥ تا ٣٠ درصد باشد اما به‌طور كلي سودي تا همين حدود نصيب سرمايه‌گذاران مي‌شود. چنين واحدي براي بيش از ١٠ نفر اشتغال‌زايي مي‌كند. البته ناگفته نماند كه ميزان سرمايه مورد نياز توليد قارچ به وسعت كار و ميزان كار بستگي دارد. به‌طور كلي اگر فردي تصميم به سرمايه‌گذاري در زمينه توليد صنعتي قارچ گرفته و مي‌خواهد توليدي اقتصادي را روانه بازار كند لازم است براي آن هزينه بالايي در نظر بگيرد. به‌طور مثال يك مزرعه ٤٠٠ تني صرفا در بخش تجهيزات و گلخانه‌هاي مورد نياز بايد ٥ ميليارد تومان سرمايه‌گذاري كند و متناسب با منطقه به قيمت زمين هم افزوده مي‌شود.

دما، عاملي مهم در پرورش قارچ

دمايي كه براي قارچ دكمه اي در تمام فصول مورد نياز است در كل دوره كشت كه نزديك به ٧٠ روز است، بين ١۶ تا ٢۵ درجه ميباشد، كه فراهم آوردن اين رنج دمايي براي قارچ در فصول سرد تقريبا آسان تر از فصول گرم است و به همين دليل است كه اكثر قارچ كاران در فصول گرم با توجه به امكانات كم علاقه كمتري نسبت به كشت قارچ نشان ميدهند.

براي ايجاد يك سالن پرورش قارچ مجهز معمولا از اير واشر و چيلر هاي پيشرفته استفاده ميشود چراكه تمايل قارچ بيشتر به سمت هواي سرد است تا هواي گرم و اين مطلب به اين معناست كه اگر شما دماي پاييني را در سالن خود داشته باشيد آسيبي به كمپوست و قارچ دكمه اي وارد نخواهد شد و تنها رشدقارچ هاي شما متوقف ميشود، ولي اگر سالن پرورش قارچ در زمان باردهي دمايي بالاتر از ٢٠ را تجربه كند توليدكننده صدمه ديده و ضرر بزرگي در انتظارش خواهد بود .
پس هر قدر هم كه براي تاسيسات برودتي نياز به هزينه باشد به هيچ وجه نبايد خساست ورزيد چراكه تاسيسات نا مطمئن ضرر دهي ميليوني آينده شما را در بر خواهد داشت .

مهمترين شرايط سالن توليد :

1. عدم وجود نور مستقيم خورشيد
2. داشتن خروجي فاضلاب، جهت شستشو وخروج آب اضافي سالن
3. امكان دسترسي به آب
4. توانايي محل براي ايجاد دمايي در رنج ١۶ تا ٢۵ درجه
5. محلي براي نصب دستگاه هاي كنترل رطوبت ، هوا ساز و كولر

در مورد سوله هاي پرورش نيز، نكته هايي قابل اهميت است

1. مساحت تقريبي 70 الي 120 متر با ارتفاع حداقل 3 تا 4 متر و البته مستطيل شكل
2. عايق بندي سقف سوله براي جلوگيري از تبادل گرما وسرما، چون معمولا سقف سوله با ورقه هاي فلزي ساخته ميشود كه تبادل دمايي دارد!

در روش صنعتي براي ايجاد يك سالن از تجهيزات يشرفته مانند چيلر -اير واشر - هيتر - دما سنج ها و رطوبت سنج هاي ديجيتال و.......... استفاده ميشود كه قيمت بالايي هم دارند اما در سرمايه گذاري هاي گسترده به صرفه مي باشند

براي ايجاد يك سالن كوچك در منزل موارد زير را نياز داريد:

1. اتاق پرورش كه بهترين نوع ديوار هاي به كار رفته در آن سيماني مي باشد (نگهداري بيشتر رطوبت) سقف و ديوار هاي گچي براي جلوگيري از خسارت بايد حتما با پلاستيك پوشيده و عايق بشوند.
2. اتاق بايدحتما جايي براي خروج آب داشته باشه چون آب بسياري در مراحل مختلف مورد نيازه
   ٣- اتاق پرورش بايد امكان نصب تجهيزاتي براي تهويه و هوا دهي رو داشته باشه
   ۴- اتاق پرورش بايد كاملا بدون درز (جلوگيري از ورود هوا + حشرات) و عاري از هر گونه آلودگي باشد
3. امكان نصب وسايل گرمايشي
4. لوله كشي آب براي آبياري و ايجاد رطوبت
5. ارتفاع مناسب براي ايجاد طبقات 3 متر مي باشد ولي ارتفاع كمتر هم قابل استفاده است

برآورد هزينه كسب‌وكارهاي كوچك

براي يك سالن استاندارد ۶۰ متري با ظرفيت ۵ تن ، كه جزو سالن هاي كوچك به حساب مي آيد تجهيزات زير را لازم داريد:

قفسه‌بندي با ظرفيت ۵ تن كمپوست، رطوبت‌ساز پروانه‌اي، كولرآبي ، سم‌پاش و پله و رطوبت‌سنج ، فن و كانال . اما در هر كسب‌وكاري سرمايه در گردشي هم وجود دارد كه در مورد پرورش قارچ شامل كمپوست كه براي يك سالن استاندارد ٦٠ متري تا ٥ تن از آن مورد نياز است ، ٤ متر خاك پوششي پاستوريزه ،١٠٠ كارتن ١٠ كيلويي براي هزار كيلو قارچي كه برداشت مي‌شود ، هزينه‌هاي حمل‌ونقل ، تخليه سالن و آبونمان برق و آب

بايدهاي توليد قارچ

بهترين زمان شروع پرورش قارچ معمولا از اواسط شهريورماه تا اواسط بهار است. البته اين زمان براي سالن‌هاي مجهز توليد قارچ كه داراي خنك‌كننده‌هاي مناسب هستند، بسيار مساعدتر است. معمولا در زمستان به جاي استفاده از رطوبت‌ساز از ديگ بخار استفاده مي‌شود كه هم گرماي سالن را تامين مي‌كند و هم موجب ايجاد رطوبت بيشتر مي‌شود. با بسته‌بندي قارچ مي‌توان به درآمد بيشتر دست يافت. البته قارچ با بسته‌بندي نياز به مجوزهاي لازم دارد ولي در مواردي ديده شده كه شركت‌هاي بزرگ اقدام به فروش امتياز ليبل خود به پرورش‌دهندگان مي‌كنند كه مي‌توان با خريد ليبل براي بسته‌بندي قارچ در محل توليد اقدام كرد. در صورتي كه بتوان در كنار پرورش قارچ، پخش و فروش آن را هم انجام داد، از سود بسيار بيشتري برخوردار مي‌شويد كه در شروع كار توليد از گزينه‌هاي مهم در پرورش قارچ و رمز موفقيت آن به شمار مي‌رود. ميزان استاندارد برداشت قارچ در ايران از هر تن كمپوست ٢٠ درصد است، يعني ٢٠٠ كيلو قارچ از هزار كيلو كمپوست. با بالاتر رفتن تجربه فرد توليدكننده، ميزان محصول توليدي نيز تا حدود ٢٨ درصد افزايش مي‌يابد.
مراحل توليد قارچ

برداشت قارچ:

بعد از آن كه رشد قارچ به حد كافي رسيد و تاج آن شكل كامل خود را پيدا كرد بايد قارچ‌هاي رسيده را برداشت كرد. در برداشت محصول بايد به اين نكته توجه شود كه قارچ‌هايي كه ترك برداشته و ********ر آن باز شده باشد ارزش بازاريابي را از دست مي دهند. همچنين اين قارچ ها وزنشان كاهش يافته و قارچ‌هايي كه زودتر از موعد چيده شوند وزن آن‌ها سبك و از قارچ‌هاي درجه دو محسوب شده و ارزش غذايي كمتري دارند. در هنگام جمع‌آوري محصول نبايد از سبدهاي بزرگ براي برداشت استفاده كرد. چون فشار قارچ ها روي هم در سبد باعث مي شود كه قارچ‌هاي زير خراش بردارند و سياه شوند. جهت برداشت محصول قارچ بايد كلاهك را در دست گرفته و يك پيچ به آن داده تا پايه آن از زمين جدا شود و فورا ساقه كثيف و آلوده را با چاقوي تيز قطع كنيد و قارچ تميز را داخل سبد قرار دهيد. و بهتر است كه جمع‌آوري با دستكش انجام شود. برداشت قارچ هر پانزده روز يكبار انجام مي‌ شود و اين برنامه به مدت دو تا سه ماه طول مي كشد.

نكته بسيار مهم اول : ميزان توليد بيشتر به تجربه شخص توليد كننده و كمپوست درجه ۱ و خاكپوششي پاستوريزه بستگي دارد

نكته بسيار مهم دوم : براي شروع توليد قارچ از كم شروع كنيد ، حداكثر ۱ تن كمپوست خريداري كنيد و در شرايط استاندارد نگه داري كنيد و تمام تجربه ها را يادداشت كنيد و بعد ۲ دوره با تجربه و علم كافي به كار حرفه اي را شروع كنيد

*قارچ دكمه اي بسيار حساس است و هر اشتباهي تمام محصول و زحمت شما را نابود خواهد كرد.
نكته بسيار مهم سوم : حتما زير نظر يك فرد با تجربه شروع به كار كنيد و شرايط مورد نياز قارچ را دقيقا فراهم كنيد.

برآورد سود پرورش قارچ

براي اينكه بتوانيد سود پرورش قارچ را به توجه به امكانات خود برآورد كنيد به اين صورت عمل كنيد:
1- هزينه هاي مربوط به زمين را مشخص كنيد

2- حداكثر هزينه هاي لازم جهت خريد تجهيزات را محاسبه كنيد

3-هزينه لازم جهت تامين مواد اوليه و كارگر ها را تعيين كنيد.

به طور خلاصه همه هزينه هايي كه براش شروع لازم است را در نظر بگيريد .

به طور ميانگين از هر يك تن كمپوست قارچ دكمه اي مي توان ۱۵۰ تا ۳۵۰ كيلوگرم قارچ برداشت كرد. شما حداقل را در نظر بگيريد يعني 150 تن قارچ از هر تن كمپوست

*حالا ميزان ظريت نهايي توليد را در قيمت فروش قارچ ضرب كنيد تا مجموع درآمد هايتان بدست آيد.

*كل هزينه هاي توليد را از فروش كل كم كنيد تا ميزان سود تقريبي شما از پرورش قارچ بدست آيد.

فراموش نكنيد...

پرورش قارچ خانگي با مشكلات زيادي روبه‌روست. مثلا اينكه ممكن است تمامي بستر كشت پرورش دهندگان دچار بيماري مايكوگن و يا تار عنكبوتي شود و محصول آن‌ها نابود شود! بنابراين پرورش قارچ خانگي با ريسك بالايي همراه است كه گاهي خطر نابودي همه محصول كشت شده را به دنبال دارد.
معمولا گفته مي‌شود كه پرورش قارچ در حياط خلوت، زيرزمين و ... با هزينه‌ي بسيار پاييني انجام مي‌شود ولي همه چيز به اين آساني كه گفته مي‌شود نيست. البته قارچ گياه سازگاري است ولي اين مهم است كه ببينيم مي‌توانيم چند درصد محصول از كمپوست بگيريم و اينكه چگونه مي‌توانيم با مريضي‌هايي كه محصول ما دچار آن مي‌شود مقابله كنيم پس اگر صرفا به دنبال سرگرمي هستيد ميتوانيد پرورش قارچ در منزل را امتحان كنيد اما اگر با تمام سرمايه يا از آن بدتر با وام ميخواهيد در منزل پرورش قارچ انجام دهيد به اميد سود دهي و بازگشت سرمايه، بايد بدانيد كه با اين كار كه وارد معامله پر ريسكي ميشويد.