پرورش قارچ در خانه با سود ميليوني

آموزش پرورش قارچ در منزل:

بطور كلي طرز پرورش قارچ مخصوص به خود آن است و مي توان آن را در محيط تاريك پرورش داد و بجز نور مستقيم آفتاب، هر مقدار نور را تحمل مي كند. در هر صورت در محل پرورش قارچ علاوه بر آنكه، بايستي تهويه هوا به خوبي انجام گيرد، درجه هواي محيط پرورش نيز بايد بين ۱۵ – ۱۰ درجه نگهداري شود. علاوه بر اين محل پرورش بايستي كاملا تميز، قابل شستشو و فاقد درز يا محلي براي پرورش باكتري ها، حشرات و قارچ هاي مضر باشد.

براي كاشت و پرورش قارچ در منزل، ابتدا نوع قارچي كه مي خواهيد پرورش دهيد را انتخاب كنيد.

كاشت قارچ صدفي (Oyster)، دكمه اي سفيد (White button) و شيتاكه (Shiitake: قارچ دارويي خوراكي)، در خانه بسيار ساده است. روش كاشت هر سه نوع قارچ يكسان، اما بسترهاي كاشت متفاوتي دارند.

قارچ هاي صدفي، در بستر كاه و پوشال يا تفاله ي قهوه، قارچ شيتاكه، در پوشال هاي خشك درختان و قارچ دكمه اي، در كودهاي كمپوست، بهترين رشد را دارند. در واقع بستر كشت مختلف، نيازهاي تغذيه اي مختلفِ هر گونه ي قارچ را نشان مي دهد. البته هر سه نوع قارچ را مي توان به راحتي در بستر كاه و يا پوشال كاشت كه اگر از پوشال استفاده كرديد، مطمئن شويد از چوب هاي سالم باشد.

انتخاب نوع قارچ براي كاشت، به منظور انتخاب طعم و مزه ي آن است. بنابراين قارچي كه خودتان مصرف مي كنيد و به طعم آن علاقه بيشتري داريد را براي كاشت در خانه انتخاب نماييد.

يك گونه از قارچ را براي امتحان و ارزيابي خود به عنوان پرورش قارچ در منزل، پرورش دهيد. بايد همان گونه اي كه به خوردن آن علاقه مند هستيد را پرورش دهيد.

زمان و مكان مناسب براي توليد قارچ :

زمان مناسب براي كاشت قارچ در خانه بين ماه هاي مهر تا آذر مي باشد اما اگر امكانات تهويه هوا و متعادل نمودن درجه حرارت محيط محل پرورش و كشت وجود داشته باشد مي توان قارچ را در ماه هاي ديگر سال هم كشت و پرورش داد. كشت قارچ شرايط مخصوص به خود را دارد و مي توان قارچ را در محيطي تاريك پروريد و به جز نور مستقيم آفتاب، هر مقدار نوري را تحمل مي كند.

و در مورد مكان مناسب براي كشت قارچ، شما به يك سالن نياز داريد كه بسته به ميزان توليد قارچ اندازه آن متفاوت است. اما به طور ميانگين براي پرورش پنج تن قارچ به يك سالن چهل متري نياز است. در پرورش قارچ، عايق كاري سالن براي جلوگيري از اتلاف گرما و سرما، قفسه بندي و آماده سازي و نصب تجهيزات بايد انجام شود.

علاوه بر اين تهويه در محيط كشت بايد بطور يكنواخت باشد و نبايد روي سطح كشت را بيش از حد نياز هوا داد و تهويه بايد در تمام نقاط اطاق بطور يكسان پخش شود. در هنگام توليد قارچ، محيط اطاق احتياج به رطوبت كافي نيز دارد و متوسط بهترين درجه رطوبت براي كاشت قارچ بين ۷۰ تا ۸۰ درصد است.

بايد تهويه هوا به خوبي انجام گيرد، درجه هواي محيط پرورش قارچ نيز بايد بين ۱۰ تا ۱۵ درجه نگهداري شود. همچنين محل پرورش بايد كاملا تميز، قابل شستشو و بدون وجود درز يا محلي براي پرورش باكتري‌ها، حشرات و قارچ‌هاي مضر باشد.

فضاي لازم براي راه اندازي يك سالن ۵ تني :

حداقل فضايي كه براي ۵ تن كمپوست (در يك سالن پرورش قارچ در منزل) لازم است، به صورتي كه مقدار قارچي كه بدست مي آيد بتواند هزينه ها را جبران كند، بسته به زمان، ميزان ۱ تن تا ۱٫۲ تن قارچ مي توان از آن برداشت كرد.

۵ متر عرض و حداقل ۸ متر طول و ارتفاع ۳ متر، براي ۵ تن كمپوست كافي است و هرچه اين ابعاد بيشتر شود، زمينه براي توليد بيشتر خواهد شد ولي ابعاد كمتر از اين مقدار ممكن است توجيه اقتصادي نداشته باشد.

پيش سالن براي كاشت قارچ :

براي اين سالن بايد اتاقك كوچكي با ابعاد ۲*۲ يا ۵/۱*۵/۲ داشته باشيم. اين اتاقك براي اين هدف است كه هوا را در اين مكان با كولر سرد كنيم و بعد وارد سالن شود يا هوا را با بخاري گرم كنيم و بعد به سالن بفرستيم و يا در زمان هاي برداشت از اين اتاقك به عنوان يك انبار كوچك استفاده كنيم.

قفسه بندي براي كاشت قارچ :

قفسه بندي براي اين ابعاد سالن ۵*۸، دو رديف قفسه با عرض ۱۴۰ سانتي متري در طول ۷ متر با ۳ طبقه مي توان در نظر گرفت. فاصله بين طبقات معمولاً ۶۵-۷۰ سانتي متر در نظر گرفته مي شود. قفسه بندي بهتر است از لوله هاي گالوانيزه انتخاب شود و با سيم گالوانيزه بسته شوند.

سيستم گردش هوا:

سيستم گردش هوا را مي توان از وسط يا كناره هاي سالن گذاشت. در واحدهاي كوچك بدليل اينكه سيركوله وجود ندارد و فقط ورود هوا داريم، هوادهي از وسط مي باشد و كانال هوا را بايد از وسط راهرو بكشيم.

بايد يك اگزوز خروجي در انتهاي سالن تعبيه كنيم كه با هواي آزاد ارتباط داشته باشد و اگر به هواي آزاد ارتباطي نداشته باشد بايد از طريق كانالي آن را به هواي آزاد خروجي دهيم.

رطوبت ساز:

اگر مشكل صداي رطوبت ساز مهم نيست مي توانيم از رطوبت سازهاي كوچك استفاده كنيم كه ديگر نيازي به كولر و خنك كردن هوا نيست و اين رطوبت سازها هم هوا را خنك مي كند و هم رطوبت را تامين مي كنند.

كانال هاي هواساز:

كانال هاي هواساز بهتر است از داكت هاي پلاستيكي با عرض ۵۰ سانتي متر استفاده شود در غير اينصورت مي توان با پلاستيك هاي پلي اتيلني كانال هاي هواساز را ايجاد كنيد به صورتي كه اولين سوراخ آن در محل ورود هواساز به سالن زده شود و سوراخ هاي بعدي به فاصله ۵۰ سانتي متر با قطر ۵ سانتي متر زده شود.

آماده سازي كمپوست يا كود گياهي:

مهمترين و اولين اصلي كه براي پرورش و كشت قارچ بايد با آن آشنا شد بستري است كه قارچ روي آن رشد كرده و از آن تغذيه مي‌كند كه به آن كمپوست گفته مي‌ گويند. به طور كلي به كودهاي گياهي كمپوست مي گويند.

كمپوست‌ سازي به ظاهر فرآيند آساني مي آيد اما براي بدست آوردن كمپوستي مرغوب با بازده بالا نياز به دستگاه هاي پيشرفته، آزمايشگاه هاي مجهز و از همه مهم‌تر تجربه و تخصص بالايي مي باشد و تمام اين موارد احتياج به سرمايه گذاري زيادي دارند و به همين خاطر اكثر توليد كنندگان قارچ، كمپوست مورد نياز، مصرفي خود را به صورت آماده و بذر زده شده از شركت‌هاي معتبر خريداري مي‌ نمايند.

بذر قارچ:

بذر قارچ، بذري متفاوت با بقيه گياهان است. در حقيقت چيزي كه به آن بذر قارچ مي گويند دانه‌هاي گندم پخته شده هستند. قارچ وقتي به بلوغ مي رسد پره هاي پشت كلاهكش باز شده و از بين پره ها گردي در هوا پخش مي شود. اين پره ها را با نام هاگ يا اسپور كه با چشم عادي قابل ديدن نمي باشد، مي شناسند.

اين اسپورها براي زنده ماندن احتياج به غذا دارند به همين علت گندم ها را مي پزند كه نرم شوند تا اسپور قارچ بتواند از آن ها تغذيه كند و استفاده ديگري هم كه پختن گندم دارد اين است كه به اصطلاح گندم عقيم شده و ديگر جوانه نمي زند و به اين صورت تمام مواد غذايي آن براي اسپورها باقي مي‌ماند و صرف رشد جوانه گندم نمي شود.

برداشت قارچ:

بعد از آن كه رشد قارچ به حد كافي رسيد و تاج آن شكل كامل خود را پيدا كرد بايد قارچ‌هاي رسيده را برداشت كرد.  در برداشت محصول بايد به اين نكته توجه شود كه قارچ‌هايي كه ترك برداشته و ********ر آن باز شده باشد ارزش بازاريابي را از دست مي دهند. همچنين اين قارچ ها وزنشان كاهش يافته و  قارچ هايي كه زودتر از موعد چيده شوند وزن آن ها سبك و از قارچ هاي درجه دو محسوب شده و ارزش غذايي كمتري دارند.

در هنگام جمع آوري محصول نبايد از سبدهاي بزرگ براي برداشت استفاده كرد. چون فشار قارچ ها روي هم در سبد باعث مي شود كه قارچ هاي زير خراش بردارند و سياه شوند. جهت برداشت محصول قارچ بايد كلاهك را در دست گرفته و يك پيچ به آن داده تا پايه آن از زمين جدا شود و فورا ساقه كثيف و آلوده را با چاقوي تيز قطع كنيد و قارچ تميز را داخل سبد قرار دهيد. و بهتر است كه جمع‌آوري با دستكش انجام شود. برداشت قارچ هر پانزده روز يكبار انجام مي‌ شود و اين برنامه به مدت دو تا سه ماه طول مي كشد.

آفات و مشكلات قارچ:

پرورش قارچ در منزل با مشكلاتي هم رو به‌ رو مي باشد. به طور مثال امكان دارد تمامي بستر كشت دچار بيماري مايكوگن و يا تار عنكبوتي شود و محصول را كلا نابود كند.

شرايط نگهداري و پرورش و رشد قارچ:

تهويه:

تهويه در محيط اتاق كشت بايد بطور يكنواخت انجام شود و نبايستي روي سطح كشت را بيش از حد نياز هوا داد و تهويه در كليه نقاط اطاق بطور يكنواخت باشد.

درجه حرارت:

چنانچه درجه حرارت بستر كشت به كمتر از ۱۴ درجه برسد و درجه حرارت محيط اطاق به حدود ۷/۵ درجه برسد بايستي اطراف بستر را با پارچه ضخيم پوشاند تا مانع تبادل حرارت به محيط شود. براي سرعت رشد قارچ مي توان درجه حرارت محيط را به ۱۴/۵ درجه رساند و ميزان تهويه را بالا برد ولي بايد دقت شود كه جهت حركت هوا به طرف سطح قارچ نباشد.

رطوبت هوا و آبياري:

در موقع تشكيل قارچ، محيط اطاق احتياج به رطوبت دارد. بطور متوسط بهترين درجه رطوبت براي كشت بين ۷۰ – ۸۰ درصد مي باشد. چنانچه درجه رطوبت هوا از اين مقدار كمتر شود سطح كلاهك ها ترك برداشته يا سطح كلاهك قارچ لك دار مي شود علاوه بر اين سطح بستر خشك شده و احتياج به آبياري بيشتري دارد.

براي تقليل ميزان رطوبت هوا لازم است در نقاط مختلف اطاق، رطوبت سنج هاي كار گذاشته شود و بطور مرتب مورد بازديد قرار گيرد. در صورتيكه به علت خشك شدن خاك سطح بستر، احتياج به آبياري است.؛ بايستي به وسيله غبار پاش روي سطح خاك آن هم به حدي كه آب در سطح بستر جريان پيدا نكند و يا در يك جا جمع نشود آبپاشي كنيد. آبياري را با آب خالص و با درجه حرارت ۳۲ درجه و بسيار با احتياط انجام دهيد.

پرورش قارچ دكمه اي

 درجه حرارت محيط:

چند هفته پس از روكش كردن سطح بستر، ميسيليوم هاي قارچ تمام سطح بستر را پر نموده و بطور متوسط ۷-۸ هفته پس از كاشت اسپون، قارچ هاي كوچك سر سنجاقي در تمام سطح كشت ظاهر مي شوند. در اين موقع درجه حرارت بستر بايستي بين ۱۰-۱۴ درجه باشد ولي هر اندازه قارچ ها رشد بيشتري پيدا نمايند مي توان درجه حرارت را از ۱۴ به ۱۶/۵ رساند و ميزان تهويه را نيز بالا برد ولي بايد دقت كرد كه جهت حركت هوا، به طرف سطح قارچ نباشد.

تقويت خاك بستر:

پس از آنكه قارچ ها بزرگ شده و نزديك به برداشت شوند مي توان روي سطح بستر كود مايع پاشيد ولي بايد دقت نمود كه روي كلاهك قارچ پاشيده نشود اين عمل در بالا بردن ميزان محصول بسيار موثر است.

برداشت محصول:

به محض آنكه رشد قارچ بحد كافي رسيد و تاج آن شكل كامل خود را پيدا نمود بايستي قارچ هاي رسيده را جمع آوري نمود و بطور مرتب در طول بستر كشت، بررسي كرد و قارچ هاي رسيده را جمع آوري كرد.

قارچ هايي كه ترك برداشته و ********ر آن باز شده باشد ارزش بازاريابي ندارند. علاوه بر اين وزن آن كم مي شود و همچنين قارچ هايي كه زودتر از موقع چيده شوند وزن آنها سبك بوده و از قارچ هاي درجه دو محسوب شده و ارزش غذايي كمتري دارد.

در موقع جمع آوري نبايد از سبدهاي بزرگ براي اين منظور استفاده نمود. زيرا فشار قارچهاي روي سبد موجب مي گردد كه قارچهاي زيرين خراش برداشته و سياه شوند براي جمع آوري قارچ، كافي است كلاهك را در دست گرفته و يك پيچ به آن داده تا پايه آن از زمين جدا شود و بلافاصله ساقه كثيف و آلوده را با چاقوي تيز قطع كرد. و قارچ تميز را داخل سبد گذاشته و حتي المقدور جمع آوري با دستكش انجام گيرد. بهره برداري هر ۱۵ روز يكبار انجام مي گيرد و اين برنامه مدت دو تا سه ماه به طول مي انجامد.

بسته بندي قارچ ها :

قارچ هاي چيده شده را به اطاق سرد و خنك انتقال داده و در اسرع وقت نسبت به درجه بندي آن اقدام نموده و قارچ هاي لك دار و ناقص و كج و ناجور را جدا كرده و براي مصارف تهيه پودر در قارچ و كچ آپ فرستاده و قارچ هاي سالم را در بسته هاي درجه يك و درجه دو به بازار عرضه كنيد.

نكات و هشدارهايي براي پرورش قارچ:

در صورتي كه واقعا علاقه و تمايل به پرورش قارچ در منزل داريد؛ به سايت هاي تخصصي معتبر سري بزنيد؛ و با افرادي كه تجربه ي اين كار را دارند مشورت نماييد