چگونه آلودگي هاي خاك پوششي را حذف كنيم؟ با استفاده از: استريليزاسيون، پاستوريزاسيون و يا استفاده از مواد شيميايي؟ كداميك؟

استريليزاسيون يعني حذف كليه ميكروارگانيسمهاي مضر و مفيد از خاك و يا هر محيط كشت ديگر. استريل نمودن توسط دستگاهي به نام اتوكلاو انجام مي شود. براي استريل نمودن، با استفاده از بخار آب دماي اتوكلاو را تا ۱۲۱.۴ درجه سانتيگراد بالا مي برند. در اين دما فشار اتوكلاو در حد ۱.۵ اتمسفر حفظ خواهد شد. بسته به نوع و مقدار ماده اي كه در اتوكلاو قرار مي دهند، زمان اتوكلاو از ۱۵ دقيقه تا چند ساعت متغير است. خاك پوششي را استريل نمي كنند چون باكتريهاي مفيد (سودوموناس پوتيدا) براي القاي ته سنجاقي ها را از بين مي برد. در رابطه با پاستوريزاسيون و استفاده از مواد شيميايي صحبت خواهيم كرد.

پاستوريزاسيون

در پاستوريزاسيون دماي مواد را در حد ۵۷.۶ تا ۵۹ براي حداقل مدت ۳۰ دقيقه نگه مي دارند. ماده اي كه قرار است پاستوريزه شود بايد مرطوب باشد.

رطوبت خاك پوششي در زمان پاستوريزه نمودن بايد حداقل بيش از ۵۰% باشد تا اسپور قارچها در آن جوانه بزنند، در غير اين صورت مي توانند به صورت اسپور مقاوم تنش حاصل از دماي پاستوريزاسيون را تحمل كنند و بعد از اتمام پاستوريزاسيون در خاك باقيمانده و در بستر كشت جوانه زده و آلودگي ايجاد نمايند. بعضي از شركتها خاك را قبل از پخش روي سكوي سالن پاستوريزاسيون، براي مدتي اشباع مي كنند تا هيچ كلوخه خشكي در خاك ياقي نماند.

خاكي كه قرار است پاستوريزه شود، نبايد كلوخه درشت (مثلا بزرگتر از نخود) داشته باشد، در غير اينصورت، اندامهاي تكثيري قارچها و باكتريهاي درون كلوخه ها به اندازه كافي حرارت نديده و از بين نخواهند رفت.

ارتفاع خاك پوششي در سكوي داخل تونل پاستوريزاسيون نبايد بيشتر از ۲۰ سانتيمتر بشود، در غير اينصورت قسمتهاي مياني خاك پاستوريزه نخواهند شد. با اين ارتفاع و رطوبت بيش از ۵۰% زمان پاستوريزاسيون را ۸ ساعت انتخاب مي كنند، تا همه ذرات خاك حداقل نيم ساعت در معرض اين دما قرار گيرند.

در اثر پاستوريزاسيون درصد زيادي از باكتريها و قارچهاي مضر از بين مي روند، اما كاملا حذف نمي شوند. بنابراين راندمان پاستوريزاسيون به ميزان آلودگي اوليه خاك بستگي دارد. خاكي كه آلودگي اوليه اش زياد است، پس از پاستوريزاسيون هم به ميزان كافي آلودگي خواهد داشت تا در بستر كشت مشكل ايجاد كند. بنابراين صرف اينكه خاكي عمليات پاستوريزاسيون را طي كرده است، نمي تواند دليل عاري بودن آن خاك از آلودگي باشد. بايد در انتخاب مواد اوليه براي توليد خاك پوششي دقت شود و از مكانهايي تهيه شود كه آلودگي بالايي نداشته باشند. بعد از پاستوريزاسيون بايد cfu (colony forming unit) خاك مشخص شود تا معلوم گردد كه خاك به خوبي پاستوريزه شده است؟

افزايش دماي خاك در طي مدت پاستوريزاسيون يه بيش از ۶۰ درجه و يا افزايش زمان پاستوريزاسيون به بيش از زمان توصيه شده، باعث از بين رفتن فلور ميكروبي مفيد خاك خواهد شد و خاك را براي مقابله با قارچها (كپكهاي) و باكتريهاي بيماريزاي محيط، خلع سلاح خواهد كرد.

استفاده از مواد شيميايي در ضد عفوني خاك

در استفاده از مواد شيميايي، خاك پوششي توسط محلول فرمالين تيمار مي‌شود. يك ليتر فرمالين (محلول ۴۰% فرمالين) كه با مقدار كافي آب مخلوط شود براي يك مترمكعب خاك پيت كفايت مي‌كند. خاك پوششي نبايستي داراي كلوخه‌هاي بزرگ باشد. اين كلوخه‌ها مانع از نفوذ فرمالين به مركز آنها شده و آلودگي در درون آنها باقي مي‌ماند. بعد از مخلوط كردن فرمالين با خاك، خاك را به صورت كپه در آورده و روي آن را پلاستيك بكشيد. بعد از ۲۴ ساعت پلاستيك را برداريد تا بقاياي فرمالين از خاك خارج شود. ضدعفوني نبايستي در درجه حرارت كمتر از C˚۱۶ انجام شود، چون در درجه حرارت پايين فرمالين تبخير نمي شود و بنابراين موثر نيست. در موقع پخش خاك روي بستر كشت نبايستي آثاري از فرمالين در خاك پوششي وجود داشته باشد. در غير اين صورت باعث مرگ ميسليوم‌هاي قارچ خوراكي و يا تاخير در رشد آنها خواهد شد. در صورتي كه خاك پوششي بلافاصله پس از ضدعفوني استفاده نمي‌شود بايد آنرا در كيسه‌هاي پلاستيكي درب بسته نگهداري كرد. زماني كه خاك پوششي را نگهداري مي نماييد، بسيار مهمّ است كه نگذاريد مواد با خاك تماس پيدا كند و يا بقاياي كمپوست و ضايعات قارچها به خاك وارد شود. توصيه مي شود خاك پوششي در اتاق تميزي با كف آسفالت ذخيره شود.

آلودگي خاك پوششي مي تواند از طرق زير اتفاق بيفتد:

– عدم رعايت بهداشت در زمان انتقال خاك پوششي آماده
– ذخيره نامناسب خاك پوششي و تركيبات آن
– استفاده از تجهيزات و ماشين آلات آلوده در زمان تهيه خاك پوششي و تماس اجزاء خاك پوششي با خاك و سطوح كثيف.
– حضور حشرات (پشه‌ها) در حالتي كه بهداشت رعايت نشود.