قارچها قادر به توليد مواد مورد نياز خود از آب و دي اكسيد كربن نيستند و از مواد آلي تغذيه مي كنند . منبع غذايي مورد استفاده قارچ دكمه اي كمپوست ناميده مي شود و پروسه ي توليد آن را كمپوستينگ مي گويند .
كمپوست محتواي مواد غذايي گوناگون مثل : كربو هيدراتها ، پروتئين و آب است .
تعريف كمپوست به زبان نويسنده : بقاياي مواد آلي حاصل از مواد كشاورزي ، شهري و باغباني تحت تأثير ميكروارگانيزمها در شرايط ويژه (دما – رطوبت – اكسيژن) تبديل به يك ماده هوموس به نام كمپوست مي شود .
حال كه اهميت كمپوست در توليد و پرورش قارچ خوراكي مشخص گرديد مختصري در مورد انواع كمپوست در تقسيم بندي هاي توليدي و روش هاي متداول ساخت آن صحبت مي كنيم .
انواع كمپوست هاي قارچ دكمه اي
۱ – كود طبيعي ( ضايعات اصطبل اسب و چهارپايان)
۲- كود مصنوعي ( منبع كربوهيدرات + منبع نيتروژن )
از آنجائيكه مزيتهاي كود مصنوعي نسبت به طبيعي بالاتر بوده درنتيجه توليد آن در كشورهاي مختلف در دستور كار قرار دارد به روش توليد كود مصنوعي مي پردازيم .
مواد اوليه در توليد كمپوست مصنوعي شامل : افزودني ها + منبع كربوهيدرات + منبع نيتروزن ميباشد .
انتخاب يك ماده به عنوان منبع كربوهيدرات و نيتروژن به عواملي از قبيل فراواني – قابل دسترس بودن و جنبه اقتصادي بستگي دارد كه در مجموع مي توان كلش گندم را به عنوان منبع كربوهيدرات و كود مرغي را به عنوان منبع نيتروژن معرفي نمود .
مي باشد .Caso 4و ۲H2O با فرمول Cypsumمهمترين افزودني سولفات كلسيم يا سنگ گچ يا
مهمترين و ساده ترين فرمول ساخت كمپوست فرمول زير مي باشد .
سنگ گچ + كود مرغي + كلش گندم
Whea Staw Chicken Manure Gypsum
هرچه تنوع استفاده از مواد بيشتر باشد فرمولاسيون پيچيده تر است .
لازم بذكر است جهت غني سازي كمپوست از تركيبات آلي مثل كنجاله ي سويا ، كنجاله ي پنبه دانه ، پودر خون وتركيبات غير آلي مثل اوره و نيترات آمونيوم مي توان استفاده كرد ، ولي اين مواد اعم از آلي و غير آلي جزئ مواد اصلي محسوب نمي شوند .
حال پس از شناخت كمپوست ومواد اوليه آن به طور مختصر به پروسه توليد كمپوست (COMPOSTING) مي پردازيم .
پروسه ي توليد كمپوست مخصوص قارچ خوراكي :
در يك تقسيم بندي كلي اين پروسه را به صورت زير است:
فاز اول: الف) تركيب مواد اوليه ب) تخمير ابتدايي
فاز دوم: الف) پاستوريزاسيون ب)كانديشينينگ
فازيك كمپوستينگ
روشهاي مختلفي در توليد فاز ۱ وجود دارد كه فقط به آن اشاره مي گردد :
۱-Short composting
۲- Long composting
در هر روش ابتدا مواد اوليه توزين وبا فرمولاسيون مشخص با هم تركيب وكاملأ خيس مي گردد .
روشهاي خيس كردن مواد نيز كاملأ در كمپوست سازي هاي مختلف بر اساس استعداد و توانمندي آن واحدها مختلف مي باشد .
پس از خيس كردن مواد اوليه عمليات MIXING يا تركيب مواد اوليه صورت مي گيرد ، نوع و كيفيت اين عمل بسيار مهم بوده و مي توان از آن به عنوان فونداسيون توليد كمپوست نام برد .
اگر بتوان فاز ۱ كمپوست را در يك كلمه خلاصه نمود آن كلمه يكنواختي مي باشد .
عمليات فاز يك در روش طولاني مدت (L0NG) حدوداً ۱۶ تا ۲۰ روز و در روش كوتاه مدت (SHORT ) 10 تا ۱۳ روز طول مي كشد و بعد از آن وارد پرسه ي فاز دو كمپوستينگ مي شويم .
فاز دو كمپوستينگ
در فاز ۲ بر خلاف فاز۱ كه روشها ومتد مختلف و طول دوره ي مختلفي دارد . با پر شدن تونلهاي فاز ۲ آغاز و لزومأ ۶ روز به طول مي انجامد .
اين عمليات كه با پاستوريزاسيون آغاز وبا كاند شينگ خاتمه مي يابد ، به صورت شبانه روزي تحت كنترل بوده و نياز به تونلهاي استاندارد با سيستم كنترلينگ استاندارد دارد .
ورود كمپوست در تونلهاي فاز دو با گاز آمونياك بالا و خروج آن از تونلها كه همراه با تركيب با SPAWN مي باشد فاقد گاز آمونياك و به اصطلاح شيرين مي باشد .
مقدار مصرف SPAWN در شركت ملارد ۱۳ تا ۱۵ ليتر به ازاي يك تن كمپوست فاز دو است .
فيزيك كمپوست در انتهاي فاز يك
۱- رنگ خرمايي تيره
۲- بوي آمونياك شديد
۳- الياف فاقد چسبندگي
۴- آب با فشار از لاي انگشتان مي چكد
شيمي كمپوست در انتهاي فاز يك
۱- نيتروژن ۲- ۷/۱
۲ – رطوبت ۷۲%- ۷۲%
۳- PH ۸-۸٫۵
۴- NH4+آمونيوم ۳% تا ۵% در ماده ي خشك
شرايط لازم براي كمپوست ران يا ريسه دواني استاندارد در سالنهاي پرورش قارچ خوراكي :
۱- انتقال صحيح كمپوست از واحدهاي توليدي به سالنهاي پرورش قارچ
۲- رفتار مناسب با كمپوست در دو هفته كمپوست ران
حمل و نقل صحيح مستلزم رعايت شرايط ذيل مي باشد :
۱- دماي بلوكها در زمستان ۲۵- ۲۳ درجه سانتيگراد
دماي بلوكها در تابستان ۲- ۱۸ درجه سانتيگراد
۲- از تابش مستقيم نور خورشيد به روي بلوكها جلوگيري شود .
۳- در حد امكان تهويه ي مناسب بين بلوكها رعايت واز ماشين مناسب جهت حمل استفاده گردد .
۴- كمپوست در معرض جريان شديد باد وسرماي هوا قرار نگيرد .
۵- انتقال بلوكها از ماشين حمل به داخل سالنها در اسرع وقت صورت گيرد .
شرايط محيطي لازم براي رشد مناسب ميسليوم ( ريسه ) در كمپوست در هفته اول :
۱- دماي كمپوست در هفته ي اول ۲۵-۲۳
۲۳ > تأ خير در رشد ريسه
۲۵ < عدم كنترل دما در هفته ي دوم
۲ – O2 حدود ۵%
۳- Co2 ۵۰۰۰PPm
۴- رطوبت ۹۵%
شرايط محيطي لازم براي رشد مناسب ميسليوم ( ريسه ) در كمپوست در هفته دوم :
۱- دماي كمپوست در هفته دوم ۲۷- ۲۵
۲۵ > تأ خير در رشد ريسه
۳۰- ۲۸ < افزايش رشد بيماري و توقف رشد ريسه
۲- ۱۰ تا ۱۵ % O2
۳- ۱۲۰۰ – ۵۰۰۰ ppm Co2
۴- رطوبت ۹۵ %